Tags
Auslese, Beerenauslese, Cabinet, Deutsches Weininstitut, Duitse Riesling, German wine, Johannisberg, Kabinett, Prädikat, Rheingau, riesling, Schloss Johannisberg, Spätlese, Trockenbeerenauslese
We hebben de afgelopen jaren themaproeverijen gewijd aan de belangrijkste predikaatwijnen Kabinett, Spätlese en Auslese.
Het waren telkens fascinerende ervaringen, met goede tot grote wijnen. Bij Stefaan rijpte het idee om een reeks artikels over Prädikatsweine te schrijven voor het wijntijdschrift Perswijn. In de loop van 2020 kan je die lezen. Maar voorafgaand aan het schrijven moet er natuurlijk research gebeuren.
Zo gebeurde het dat Gerd, Stefaan en ik eind december 2019 richting Rheingau trokken, op zoek naar de oorsprong van de Prädikatsweine. Met dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!
Verslagen van de proeverijen kan je hier teruglezen:
De fenomenale Kabinett degustatie: deel 1, deel 2
Spätlese Special: deel 1, deel 2
De grote gerijpte Auslese degustatie: deel 1, deel 2
Schloss Johannisberg
In het vorige artikel schreef ik over het ontstaan van Spätlese en daaruit volgend Auslese.
Interessant om weten is dat in die tijd deze wijnen amper restsuiker bevatten en dus niet zoet waren. Het was immers onmogelijk om zoete wijnen stabiel te bewaren.
Chemicus Dr. Conrad Schmitt analyseerde tussen 1888 en 1892 52 wijnen uit het “Herzoglich Nassauischen Cabinetkeller” met jaargangen van 1706 tot 1880.
De analyse toont een gemiddelde suikergehalte van 2,8 gram per liter, met een minimum analyseresultaat van 0,71 g/l restzoet en een maximumwaarde van 7,06 g/l. Het gemiddelde alcoholpercentage was 8,61 Vol%, met een spreiding van 4,71 tot 14,37%.
Schmitt vond wel een aanzienlijk hoger extractgehalte in al deze wijnen en verklaart dat voornamelijk door het van nature hoge glycerinegehalte in deze wijnen, de speciale kenmerken van de druivenmost en de nobele rot van de druiven.
Dus ook van door Botrytis aangetaste druiven werd “droge” wijn gemaakt!
© Fine Das Weinmagazin 01|2010
Het is pas met de toepassing van steriele filtratie, uitgevonden in 1913 maar door de eerste wereldoorlog pas toegepast in de wijnbouw vanaf 1926 dat zoete wijnen gestabiliseerd konden worden en dat ze ook als dusdanig op de markt konden gebracht worden.
Met de uitvinding van de hydrometer aan het eind van de 18de eeuw werd het mogelijk om suikergehalte in most nauwkeurig te meten. Zowel Baumé (1728-1804) in 1768 als Oechsle (1774-1852) in 1820 ontwikkelden een methode om de densiteit van een vloeistof te meten. De schaal van Oechsle vindt ingang om het suikergehalte van druivenmost te bepalen.
De termen Beerenauslese en Trockenbeerenauslese worden gebruikt vanaf de jaren 1800. Volledigheidshalve: Eiswein (ijswijn) wordt voor het eerst in 1830 gedocumenteerd, toen wijnbouwers in het stadje Dromersheim bij Bingen bij toeval op 11 februari ontdekten dat een heerlijk zoete most kon worden verkregen uit bevroren druiven.
Een tocht door het donker
De kelders van Schloss Johannisberg zijn indrukwekkend.
Stefan Eiser neemt ons mee de duisternis in.
We worden er eerst getrakteerd op een glaasje Sekt:
Fürst von Metternich Riesling Sekt Brut 2016
Het is erg kil en donker in de kelder waar de Sekt wordt geschonken, en de wijn zelf komt ook heel koud in het glas. Ik herken citrusaroma’s, citroenolie, iets aards in de neus, met kalkig droge impressies op de tong, olie-achtig en een hoge aciditeit. Maar dus geen ideale proefomstandigheden.
We dalen verder de trappen af.
Verlicht met slechts enkele kaarsjes wordt in de uitgestrekte vatenkelder een middeleeuwse sfeer opgeroepen. Kiezeltjes onder de voeten, zwarte schimmels aan de muren en plafonds, vochtig en kil. En veel vaten, vooral oude, hier en daar eentje dat er wat nieuwer uitziet.
Foto Stefaan Soenen
© Heroes of Riesling
Verderop door de onderaardse gangen komen we aan de schatkamer, of “Bibliotheca subterranea”.
Terug naar het verleden: hier liggen flessen van vele tientallen, ja honderden jaren oud.De oudste fles dateert van 1748!
Regelmatig worden de gekoesterde kleinoden hier van een nieuwe kurk voorzien. De flessen worden dan aangevuld, waar mogelijk met dezelfde wijn, en als er te weinig wijn daarvoor beschikbaar is worden glasparels in de fles gebracht zodat het niveau terug tot een aanvaardbaar niveau kan worden opgevuld.
We komen weer in het daglicht. De mist is een beetje opgetrokken en we zien vaag het Rheingau landschap aan de voet van het Schloss.
Degustatie
Sinds het begin van de 19de eeuw werden de verschillende soorten wijn aangeduid door kleuren. Er waren immers geen etiketten, en men gebruikte zegellak in verschillende kleuren om de kwaliteit van de wijn aan te geven. Die traditie is gebleven: nog steeds hebben de flessen een gekleurde ring rond de hals en een aanduiding op het etiket. 
Vermits we de degustatie binnen thema Prädikatsweine willen houden, beperken we ons tot de zoete wijnen van het huis.
Schloss Johannisberg Riesling Kabinett Rotlack 2018
Deze lichte Kabinett wordt in feinherb stijl gemaakt, dus met een eerder bescheiden restsuiker van 22 g/l.
Gele en groene appeltjes, groene kruidigheid, rozemarijn, en apotheekkastje, thee, hooi; kruidig en licht zoet in aanzet, appeltjes, perzikjes, groene kruidigheid in afdronk. Eerder basiskwaliteit.
Schloss Johannisberg Riesling Spätlese Grünlack 2018
71 gram restzoet, en 9,0 % alcohol.
Lichte kruidigheid en klein tropisch fruit, abrikoosjes, mango, banaan; sappig en ronder met goede spanning, fijne citruszuurtjes, sinaas en mandarijn; gebalanceerde afdronk met sappigheid en goede lengte. Mooi.
Schloss Johannisberg Riesling Auslese Rosalack 2018
110,8 gram restsuiker, 7,5% alcohol.
Complexe neus, papier, witte kersen, sinaas en cassis, vanille, kaneel en koekkruiden, klein tropisch fruit; extravert mondgevoel met rijp exotisch fruit en romigheid. Balans, puur, fijn en lekker. Lange afdronk met rijpe appel, ananas, mango, litchi. Erg mooi.
Schloss Johannisberg Riesling Beerenauslese Rosa-Goldlack 2018
De Rosa-Goldlack is sinds enkele jaren gewijzigd naar de Purpurlack (paars).
Donker goudgeel. Rozijntjes op alcohol, munt, karamel, gdroogd fruit, hars en boenwas, witte chocolade. Rijpe en fluwelige aanzet vol gedroogd rijp fruit, met gebalanceerde zuren die voor elegantie zorgen. Saliniteit en pikantighied is opvallend, evenals de zuurstructuur. Complexiteit, lengte en kracht in afdronk.
Schloss Johannisberg Riesling Trockenbeerenauslese Blaulack 2018
226,8 gram restsuiker met amper 6% alcohol.
Ingetogen neus, met honing, rozijntjes, sinaasschil, citroentjes, rokerigheid. Dik en volumineus romig in de mond, met weer die pikante saliniteit. ZAciditeit is minder opvallend, maar voldoende om balans te brengen. Vanille, honing en ananasschijfjes in de lange afdronk.
(klik op een afbeelding voor meer details)
Herr Stefan Eiser, Stefaan en Gerd aan de proeftafel
We eindigen de dag met een sfeervol diner in Rüdesheimer Schloss waar we uit de schatkamerlijst een mooie gerijpte Spätlese halbtrocken kiezen:
1990er Weingut Geschwister Ehrhard Rüdesheimer Berg Roseneck Riesling Spätlese halbrockenen
Gedroogde abrikoosjes, kaarsvet, steenfruit, gedroogde ananasschijfjes, sinaaszest in de neus. Nog erg fris. Rijpe zuurtjes en delicaat gedroogde vruchten. Iets tannineus. Citrus, mineraal, steenfruit. Zoetheid is geïntegreerd, net niet opvallend. Iets drogend in de afdronk. Bijna dertig jaar oud, en nog perfect genietbaar.
We overnachten in het comfortabele gelijknamige hotel van Breuer in het centrum van Rüdesheim am Rhein en dan zijn we paraat om een volgende etappe toe te voegen aan onze reis naar het verleden.
Met oprechte dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 1)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 1)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 2)(volgt)
Bronnen:
Schloss Johannisberg
Oxford Companion to Wine – Jancis Robinson
Wines of Germany – Anne Krebiehl
Caesar-michel.de
Duitsewijn.nl
Deutscheweine.de
The Geography of Wine: Regions, Terroir and Techniques
Researchgate.net
St. Anthony
Wikipedia
Heroes of riesling
Meer over Prädikatsweine:
Over mostgewicht en graden Oechsle
Kabinett, een kleine geschiedenis
Het Kabinett-probleem: wijnbouw en de opwarming van het klimaat
vrienden van de riesling 