Spätlese Special – een grandiose proeverij bij Stefaan – deel 1

19 mei 2019. Het was weer genieten rond de nog altijd legendarische proeftafel van Stefaan.
De reeks Prädikat-proeverijen werd nog vervolledigd: na een fenomenale Kabinett proeverij en een grote gerijpte Auslese degustatie stonden nu Spätlese op het programma.

Spätlese

Spätlese is een van kwaliteitsstappen of Prädikaten die door de Duitse wijnwet worden gedefinieerd. Volgens de wijnwet wordt de kwaliteit van wijn bepaald aan de hand van het suikergehalte van de most. In oplopende graad van suikergehalte is de bekende lijst van Prädikatswijnen: Kabinett, Spätlese, Auslese, Beerenauslese, Trockenbeerenauslese. Er wordt gewerkt met de eenheid °Oechsle, die de dichtheid van een vloeistof aanduidt.
Voor Spätlese geldt een mostgewicht tussen 76 en 90 °Oechsle.
Kabinett: 70 – 82 °O.
Spätlese: 76 – 90 °O.
Auslese: 83 – 100 °O.
Beerenauslese: 110 – 128 °O.
Trockenbeerenauslese: 150 – 154 °O.

Historisch gezien berust het ontstaan van Spätlese-wijnen op een toevallige gebeurtenis, en speelt zich af in Rheingau, bij Schloss Johannisberg.
Schloss Johannisberg was eigendom van de prins-abt van Fulda, en de officiële toestemming om met de oogst te beginnen werd elk jaar vanuit Fulda door een boodschapper naar het wijnkasteel gebracht. Een tocht van 200km… In 1775 had de koerier enkele weken vertraging. Tegen de tijd dat hij arriveerde in Johannisberg waren de druiven aangetast met edele rotting. Toch liet de keldermeester de rotte druiven oogsten en liet er wijn van maken. Veel keuze had hij trouwens niet, want anders was er geen wijn geweest. Tot ieders verbazing was de wijn zacht, zoet en lekker. Vanaf toen maakte men elk jaar wijn van overrijpe of aangetaste druiven, en was de term Spätlese (late oogst) ontstaan.

De degustatie

Een wat uitgedund proefteam, jammer genoeg, maar wel aangevuld met Karel Henckens, wijnmaker van Wijngoed Aldeneyck (BOB Maasvallei Limburg).
Ik heb de vergissing gemaakt om niet continu te noteren wat Karel allemaal over wijn maken vertelde, meer nog: als ik geluidsopnames zou hebben gemaakt had ik nu een ongeziene bron van informatie en wijsheid. Om maar te zeggen dat Karel een gepassioneerd wijnmaker is, die niets, of toch niet veel, aan het toeval overlaat.

Karel brengt, als voorproevertje, zijn eigen Riesling 2017 mee. De wijngaard van 1,5 ha werd aangeplant in 2014, op 200 meter langs de Maas, met onder 40 cm leem een bodem van kiezels. De rieslingstokken zijn van drie klonen: twee recentere Geisenheimklonen en een oude Trierkloon. De Trierkloon is erg productief, en moet dus heel veel ingesnoeid worden waarbij elk jaar ook de trossen gehalveerd worden.

A- Aldeneyck Riesling 2017
Licht strogeel met groene tint. Gesloten eerst. Bij opschudden groene citrus, pompelmoes, later wat olieachtig. Perzikjes, abrikoosjes. Sappige aanzet, dens mondgevoel. Veel citrus, citroen en limoen, groene perzik naar einde toe. Goede balans met wat strakheid. Mooie wijn!B- “Linden” -“(Riesling)”- 2018
In een fles zonder etiket presenteert Gerd een wijn die door vrienden als hobby worden gemaakt. Gerd adviseert, met als hulplijn Johannes Geil (Rheinhessen). Totaal 28 flessen jaarlijkse productie uit twee rijtje wijnstokken op een zuidhelling in Linden. Geoogst midden september bij 88°Oechsle, rieslingkloon 110.
Bleker van kleur. Primair fruit en snoepjes, ananasblikjes, witte appel, wat cider en gebrande suiker. Stenig en streng met wat tannines en groene pitten, zeste van pompelmoes. Wat romigheid op het einde.

Op het einde van de degustatie krijgt Gerd bericht: de fles Riesling ligt nog in Linden. Deze fles is Grauburgunder 2018, die zonder rendementsbeperking werd geoogst en direct geperst. We zijn benieuwd om ooit nog eens de echte riesling te proeven.

We beginnen aan het echte werk.
Wie Stefaan een beetje kent of volgt op Facebook, weet dat hij zich profileert als pleitbezorger van Belgische wijnen. We konden er dan ook veilig van uitgaan dat er enkele niet-Duitse wijnen tussen de collectie zouden geschoven worden…

1- Julian Haart Schubertslay Riesling Spätlese 2016 (Mosel)
Mineraal rokerig, nog gesloten maar redelijk fijn in de neus, die nog niet veel prijs geeft. In de mond veel breder dan verwacht, met tropisch fruit, koffie en karamel, de zuurtjes wat verscholen, met een lichtere structuur. Het verschil tussen wat de neus doet vermoeden en wat in de mond komt is verbazend.
Niet verkeerd, maar eerder eenvoudige Spätlese in een bredere stijl.
Rond de tafel wordt deze wijn tussen 2011 en 2015 gesitueerd. Jong, dus.

2- Gut Hermes Letterlay Riesling Spätlese 2016 (Mosel)
Mooie, licht goudgele kleur. Gedroogd en exotisch fruit, Turks fruit (lokum), wat zwaveligheid. Rijpe citrus en mandarijntjes, honing, boterig. Ook iets toast: hout gebruikt? In aanzet breed en wat zoeter dan de eerste, met weer die koffie en karamel maar minder uitgesproken. Ananassap, sinaassap, citrus en -schilletjes. Sappig, met een goede complexiteit.
Een wijn die Karel en ik even in het glas houden terwijl de volgende worden geserveerd, en zo kunnen we vaststellen dat de wijn blijft evolueren en steeds meer complexiteit prijsgeeft. Mooie wijn!

3- Gloire de Duras Riesling “3” 2018 (Haspengouw)
Bleker strogeel. Jonge neus met groene citrus, pompelmoes, stenige mineraliteit, groene vruchten. Doet erg jong aan.
Bittertjes van pompelmoes, groene aroma’s, prikkelende kruidigheid. Onverwachte stijl, rond de tafel, en niet in het minst bij mij, wordt getwijfeld of dit wel Riesling is. Laag in suiker, hoog in zuren, feinherb stijl? Hier ook geen Spätlese gevoel. Verdeelde meningen, niet iedereen is hier fan van.

4- Gloire de Duras Riesling “1” 2018 (Haspengouw)
Ingetogen, verfijnde neus, mineraal, jong, primair, snuffelneus, veel te ontdekken. Delicate verfijnde aanzet met citrus, zuurtjes, focus en precisie. Sappig en veel materie, jong, reserve. Groene kruidigheid. Lange afdronk met wat warmte. Mooie wijn. Het fijne zoetje zit mooi verweven.
Verbazing alom als blijkt dat dit een andere riesling van hetzelfde domein als voorgaande wijn is. Het verschil zit hem in de gebruikte rieslingkloon. Volgens Stefaan toont de eerste (“3”) zich momenteel niet zoals het hoort (zie ook deel 2).

5- Bernd van Volxem Wiltinger Gottesfuß Riesling Spätlese 1990 (Saar)
Donker goudgeel. Rijp, boter, evolutie met boenwas en firne, sinaasschil, Elixir d’Anvers. Nog niet te veel mufheid, en mooi complex. In aanzet mooi en precies, verfijnd en droog aanvoelend. Gebrande suikers zitten onder de zuren en geven gelaagdheid. Er valt hier veel te ontdekken, terwijl de zuurtjes de rode draad vormen. Exotisch fruit in afdronk. Mooie wijn, niet heel groot maar wel veel smaakplezier.

6- Aloïs Hahn Letterlay Riesling Spätlese 1983 (Mosel)
Donker goudgeel. Licht oxidatief met bruine appel, na luchten ook wat cassis, donker en blauw fruit, marsepein, rubbertje. Firne, bospaddenstoel, houtvuur. “Boerenjongens” (in brandewijn ingelegde rozijnen) in eerste aanzet, rijp exotisch fruit en strakke zuurstructuur. Mango, papaya, vijgen en dadels. Door evolutie komt complexiteit. Veel sappigheid, veel materie. Romige afdronk met ananas-in-blik en exotisch fruit.
36 jaar in de fles, en ook deze blijft evolueren en wordt steeds mooier in het glas. Fijn om dit te kunnen proeven.

7- Martin Müllen Kröver Paradies Riesling Spätlese 1996 (Mosel)
Fluorescerend goudgeel. Alleen al aan de kleur kon ik de wijnmaker herkennen. Reductief en stal, kaarsvet, apotheekkast, paddenstoel. Zeste en witte chocola, cacaoboter, bosgrond, groene citroen. Overrijpe citrus in aanzet, geïntegreerde suikers met wat meer zuren en veel kruidigheid. Mandarijn, pompelmoes(bittertje), citroensap en wat groene kruiden. Droge afdronk, met wat tannines, speekselopwekkend. Ik vind het niet echt een van de toppers…

8- Vollenweider Goldgrube Riesling Spätlese 2007 (Mosel)
Licht citroengeel met nog wat groene reflectie. Gesloten en minerale neus, rijp geel fruit, citroenpartjes. Zoet en exotisch, geconcentreerd en sappig. Vanille en zoete kruiden; sinaas, meloen, cavaillon. Verfijnde en gebalanceerde aciditeit. Lange afdronk met nog veel toekomst. Enorm mooie balans, veel materie, grote lengte. Grote wijn.
We waren enkele jaren geleden op bezoek bij Vollenweider. Verslag daarvan kan je hier lezen.