Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 2)

Tags

Auslese, Beerenauslese, Cabinet, Deutsches Weininstitut, Duitse Riesling, Eberbach, German wine, Kabinett, Kloster Eberbach, Prädikat, Rheingau, riesling, Spätlese, Trockenbeerenauslese

We hebben de afgelopen jaren themaproeverijen gewijd aan de belangrijkste predikaatwijnen Kabinett, Spätlese en Auslese.
Het waren telkens fascinerende ervaringen, met goede tot grote wijnen. Bij Stefaan rijpte het idee om een reeks artikels over Prädikatsweine te schrijven voor het wijntijdschrift Perswijn. In de loop van 2020 kan je die lezen. Maar voorafgaand aan het schrijven moet er natuurlijk research gebeuren.
Zo gebeurde het dat Gerd, Stefaan en ik eind december 2019 richting Rheingau trokken, op zoek naar de oorsprong van de Prädikatsweine. Met dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Verslagen van de proeverijen kan je hier teruglezen:
De fenomenale Kabinett degustatie: deel 1, deel 2
Spätlese Special: deel 1, deel 2
De grote gerijpte Auslese degustatie: deel 1, deel 2

Kloster Eberbach

De rondleiding (lees deel 1) brengt ons tot in de
Cabinet Keller.
En plots sta je daar dan, op die historische plaats, aangelegd in 1245.
Het is een kleine donkere kelder met vaten met opschrift “Steinberger” langs de muren en een afgesloten verhoogde nis in complete duisternis. Op zich niks bijzonder, maar het moment laat me niet onberoerd…
Enkele foto’s:

Foto Stefaan Soenen

Foto Stefaan Soenen

Cabinet Keller Kloster Eberbach | © Deutscheweine.de

Steinberg
Kloster Eberbach bezat ook de beste wijngaarden van de streek. Zowel Rauethaler Baiken, Erbacher Marcobrunn maar vooral de Steinberg waren vermaard.
De Steinberg werd geleidelijk aan, tussen 1136 en 1239, door achtereenvolgende aankopen en rooien van woudpercelen uitgebreid van 3 ha naar 27 ha, en kwam volledig in bezit van de geestelijken. In 1761 liet de abt rond heel de wijngaard een muur bouwen om diefstal van druiven tegen te gaan. Met bijna drie kilometer muur van drie meter hoog is de Steinberg nog steeds de grootste ommuurde wijngaard van Duitsland. Wereldwijd is er slechts een wijngaard die op een vergelijkbare manier ommuurd is: Clos Vougeot, niet toevallig ook opgericht door de Cisterciënzers.
De muur rond de Steinberg houdt niet alleen de druivendieven tegen, ze verhindert ook het neerdalen van koude lucht langs de helling, waardoor er binnen de muren een warmer microklimaatje ontstaat, wat gunstig is voor de ontwikkeling van de druiven.

De degustatie

Voor de degustatie worden we uitgenodigd in de historische Hospitalkeller, de schatkamer van de klooster.
Hier worden, net zoals in de Bibliotheca van Schloss Johannisberg, flessen bewaard van lang geleden.
De oudste fles dateert van 1704. Vanaf jaargang 1814 is er minstens een fles van elk jaar aanwezig. Ook hier worden de flessen regelmatig van een nieuwe kurk voorzien. En net als op Schloss Johannisburg wordt het niveau in de fles aangevuld met ofwel dezelfde wijn als er voldoende beschikbaar is, ofwel door glasparels in de fles te doen.

In de donkere ruimte, spaarzaam verlicht met enkele kaarsjes op de vaten langs de muren, wacht Kathrin Puff ons op met een speciale fles om de proeverij te starten.
Kathrin is sinds 2018 de nieuwe oenologe en keldermeester van Kloster Eberbach. Ze is gedreven en gemotiveerd om Kloster Eberbach terug op een hoger niveau te tillen.

Kathrin verrast ons met een Spätlese van het jaar 1976. We proeven in het schemerduister, wat bijdraagt tot de sfeer.
Staatsweingüter Kloster Eberbach 1976 Rauenthaler Ghern Riesling Spätlese
Complexe neus van gedroogd fruit en droogbloemen, koffie, karamel, honing. etherisch balsamisch. Frisse aanzet met nog wat citrus, rijpe droge vruchten, sinaas- en mandarijnschil, groene theekruiden, zachte zuren, licht zoete impressie. Complex mondgevoel.

 

We kijken nog wat rond in de schatkamer waarvan de tralies gesloten blijven. Enkele foto’s onderaan dit artikel.
Dan worden we uitgenodigd voor een meer uitgebreide degustatie in het proeflokaal van het domein.

Kathrin Puff, oenologe en keldermeester van Kloster Eberbach

Ook hier ligt de nadruk op de Prädikatsweine. Maar we beginnen met twee droge rieslings.
Kloster Eberbach Crescentia Steinberger Riesling trocken Auktionsrarität 2018
Crescentia is de historische benaming voor de betere wijnen, en de benaming wordt nog steeds gebruikt om de wijnen die een trede hoger dan Gutsweine zijn te benoemen. Deze wijn is voorzien van een gouden capsule, het is een wijn die op de jaarlijkse veiling wordt aangeboden. Opgevoed op Stückfass, er is slechts 600 liter van gebotteld.
In de neus iets wild, mineraal, wit fruit en gedroogde perzik, citrus, grassig, kruiden. Tikje restzoet valt op, met groene kruidighedi en prikkelende aciditeit naar einde toe. Iets hoekig nu, met wat onrijpe tonen. 

Kloster Eberbach Crescentia Baiken Riesling trocken 2016
Baiken is een prestigieuze “Cru” in Rheingau: van de 18ha bezit Kloster Eberbach er 15. Ook op Stückfass opgevoed.
Geel fruit, mineraal, thee, wit fruit, kleine kruidigheid. Stevige zuren, erg strakke wijn met potentie en spanning. Afdronk met steenfruit, goede lengte.

Kloster Eberbach Rauenthaler Baiken Riesling Spätlese 2015
terug Baiken, maar opgevoed op roestvrij staal. Rijper neus, met honing, droesem, romigheid. Zoete aanzet, fruitgedreven, met zuurtjes die net voldoende frisheid geven, maar zoetheid is nadrukkelijk aanwezig.

Kloster Eberbach Marcobrunn Riesling Auslese 2010
“Gutsabfüllung aus dem Cabinetkeller” prijkt op het etiket. Dit verwijst uiteraard naar de historische kelder van het klooster, maar is ook een hogere kwaliteitsaanduiding dan Crescentia.

103 gram restsuiker in deze Marcobrunn Auslese. Deze historische wijngaard was al bekend in 1390, staat te lezen op een Instagrampost van Jasmin Bähr. De wijn werd verkocht onder de naam “Vini crementi in Marckinborn“.
Rijpheid, evolutief, koffie en karamel, zeste van sinaas. Gekonfijt fruit, citrusschil, potpourri van gedroogd fruit, met veel zuren. Alles blijft netjes binnen de lijntjes. Mooi gestructureerde Auslese.

Kloster Eberbach Berg Schlossberg “Aus dem Cabinetkeller” Riesling Beerenauslese 2015
160 gram restzoet. Schlossberg heeft leisteen en kwartsiet in de bodem.
Rijpe appel en zoet exotisch fruit, bloemen en honing, Botrytis, blauwe kaas, nagellak. Rijp met een volmondige zoetheid; honing, bruine suiker, kandijstroop. Erg zoete impressie waardoor evenwicht wat zoek is.

 

Kloster Eberbach Berg Schlossberg “Aus dem Cabinetkeller” Riesling Trockenbeerenauslese 2017
305 gram restsuiker, 8,8 g/l aciditeit, 7,5% alcohol.
Koffie, karamel, kandij en honing, rozijntjes en geweekte pruimen, kruidig. Romige aanzet met overweldigend rijp tropische fruitextract. Zuren breken laat door, en brengen de wijn een beetje in balans. Veel concentraat. Pikant gevoel dat spanning brengt. Mooie wijn!

Dit bezoek was onvergetelijk. Niet in het minst door de inbreng van de gedreven gids Jasmin, ook door alle informatie die we opdeden. Zelden zoveel bijgeleerd op zo’n korte tijd.
Lees er in de loop van 2020 nog meer over in Perswijn, waar Stefaan enkele artikels zal wijden aan de Prädikatswijnen.

Met oprechte dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Nog enkele sfeerbeelden: (klik op een foto voor meer details):

Welkom…

Kloster Eberbach

Kloster Eberbach

Maquette van het domein

14de eeuwse grafstenen

Kloostergang

Antieke horizontale wijnpers

Slaapzaal van de monniken

Hospitalkeller, de schatkamer

Hospitalkeller, de schatkamer

Basilika © Kloster Eberbach

Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 1)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 2)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 1)

Lees ook: Op bezoek bij Weingut Kaufmann (deel 1)
Lees ook: Op bezoek bij Weingut Kaufmann (deel 2)

 

Bronnen:
Schloss Johannisberg
Oxford Companion to Wine – Jancis Robinson
Wines of Germany – Anne Krebiehl
Caesar-michel.de
Duitsewijn.nl
Deutscheweine.de
The Geography of Wine: Regions, Terroir and Techniques
Researchgate.net
St. Anthony
Wikipedia
Heroes of riesling

Kloster Eberbach
Wikipedia Kooster Eberbach
Hessenschau.de
Wikipedia Pinot Noir “Klebrot”
Google Arts&Culture
Wikipedia Cisterciënzers
Die Zisterzienser und ihre Weinberge in Brandenburg
Wein: Geschichte und Genuss

Meer over Prädikatsweine:
Over mostgewicht en graden Oechsle
Kabinett, een kleine geschiedenis
Het Kabinett-probleem: wijnbouw en de opwarming van het klimaat

 

Advertentie

Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 1)

Tags

Auslese, Beerenauslese, Cabinet, Deutsches Weininstitut, Duitse Riesling, Eberbach, German wine, Kabinett, Kloster Eberbach, Prädikat, Rheingau, riesling, Spätlese, Trockenbeerenauslese

We hebben de afgelopen jaren themaproeverijen gewijd aan de belangrijkste predikaatwijnen Kabinett, Spätlese en Auslese.
Het waren telkens fascinerende ervaringen, met goede tot grote wijnen. Bij Stefaan rijpte het idee om een reeks artikels over Prädikatsweine te schrijven voor het wijntijdschrift Perswijn. In de loop van 2020 kan je die lezen. Maar voorafgaand aan het schrijven moet er natuurlijk research gebeuren.
Zo gebeurde het dat Gerd, Stefaan en ik eind december 2019 richting Rheingau trokken, op zoek naar de oorsprong van de Prädikatsweine. Met dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Verslagen van de proeverijen kan je hier teruglezen:
De fenomenale Kabinett degustatie: deel 1, deel 2
Spätlese Special: deel 1, deel 2
De grote gerijpte Auslese degustatie: deel 1, deel 2

Kloster Eberbach

Na een sfeervol diner in Rüdesheimer Schloss en overnachting in het comfortabele gelijknamige hotel in het centrum van Rüdesheim am Rhein zijn we paraat om een volgende etappe toe te voegen aan onze reis in het verleden.
In Kloster Eberbach gaan we op zoek naar de oorsprong van Kabinett.

Beknopte geschiedenis van Kloster Eberbach
Net als Schloss Johannisberg ontstaat Kloster Eberbach in de 12de eeuw. In 1136 stuurde Bernhard van Clairvaux een abt en twaalf monniken naar deze plek om een Cisterciënzerabdij te stichten.
Interessant om weten is dat enkele jaren voordien, in 1116, aartsbisschop Adalbert von Mainz hier een Augustijner kanunnikenorde opricht, die in 1131 al terug afgeschaft wordt. De gebouwen van de abdij werden tijdelijk gebruikt voor een priorij van de Benedictijnen van Johannisberg. Dit stelde de Cisterciënzers in staat om naar de verlaten gebouwen te verhuizen en op basis daarvan een nieuw klooster te bouwen volgens ideale Cisterciënzerideeën.

© Kloster Eberbach | kloster-eberbach.de

Die Cisterciënzerideeën liggen aan de basis van de bloeiende status van de abdij. In overeenstemming met de strikte regels van de orde leidden de eerste Cisterciënzers in Eberbach een leven van ascese in onverwarmde, vochtige ruimtes; met een spreekverbod, weinig slaap en een mager dieet. Hun dagelijkse schema bestond uit een harde routine van gebed en werken.
Dankzij efficiënt economisch beheer groeide de abdij van Eberbach in de middeleeuwen uit tot een succesvolle zakelijke onderneming met uitgebreide grondbezit en veel boerderijen. Voor een groot deel was dit te wijten aan de wijnteelt door de Bourgondische monniken, een praktijk die ze hadden overgenomen uit hun thuisland en waarvoor de abdij nog steeds bekend is tot op de dag van vandaag.
Tegen het einde van de middeleeuwen werd Eberbach beschouwd als de belangrijkste speler in de wijnhandel in heel Midden-Europa.

In 1803 wordt het klooster opgeheven. De gebouwen worden niet afgebroken, maar delen van het kloostergebouw worden verder gebruikt als wijnbouwbedrijf. De eigendom gaat eerst over naar de hertog van Nassau, later in 1866 wordt het een Koninklijk Pruisisch wijndomein.
Sinds 1945 behoort Kloster Eberbach tot de Hessische Staatsweingüter.

Rondleiding met gids
Gerd heeft via het Duits Wijninstituut geregeld dat we voor de proeverij een rondleiding krijgen doorheen de kloostergebouwen.
Enige verwarring als we toekomen, omdat de gids ons niet herkent en omgekeerd. Maar na een tijdje spreken we elkaar aan en klaart alle onduidelijkheid op.
Onze gids is Jasmin Bähr, die een ongelofelijke kennis tentoon spreidde. Tip: volg haar account op Instagram, ze is ware wijnfanaat.

Hoe verder we ronddwalen doorheen de immense en indrukwekkende gebouwen, hoe meer informatie we over ons uitgestort krijgen.
Over de bloei van het klooster door de wijnhandel, bijvoorbeeld. In de 15de eeuw was Kloster Eberbach het rijkst wijndomein van Duitsland. De productie overschreed ruim de eigen behoefte en de wijn werd als koopwaar uitgevoerd. Gelegen aan de Rijn was transport van de wijnvaten geen probleem. Als religieuze orde moeten ze ook geen taksen betalen. Daarenboven hadden de monniken in Keulen een eigen handelshuis, het Eberbacher Hof, en hadden ze eigen schepen in bezit. De scheepsvloot vervoerde telkens zo’n 200 Fuder of 1650 hl wijn naar Keulen. Het Kölner Hof ontwikkelde zich tot een belangrijke handelsbasis voor het klooster, omdat de Hanzestad Keulen het centrum was van de toenmalige Noord-Europese wijnhandel.

De wijngaarden bestonden toen vooral uit Pinot Noir. Die werd in de streek “Klebrot” of “Clebroit” genoemd. De wijn werd uitsluitend verhandeld in vaten: flessen bestonden nog niet. In de loop van de geschiedenis vond ook hier een evolutie plaats van rode naar witte druiven, waarbij Riesling de plaats van Pinot Noir innam. Met uitzondering van de wijngaarden bij Assmannshausen, wat tot op heden een eilandje Spätburgunder in Rheingau is.
Jasmin laat ons de eeuwenoude horizontale wijnpersen zien die in de perszaal opgesteld staan. De oudste draagt het jaartal 1668.Cabinet
Omdat wijn verhandeld werd in vaten was Kloster Eberbach ook gekend voor de vervaardiging van wijntonnen. In het jaar 1449 werd het “Grote Vat” (“das Große Fass”) gemaakt: met een inhoud van 70.000 liter was het het grootste vat ter wereld.

De concurrentie tussen de verschillende wijnproducenten in de Rheingau was groot. Zowel in Schloss Vollrads als in Kloster Eberbach kwam men op het idee om de betere wijnen langer te laten rijpen, met de bedoeling om er dan later hogere prijzen voor te kunnen vragen.

Foto Stefaan Soenen

In het jaar 1245 gaven de Cisterciënzermonniken van Kloster Eberbach opdracht om de schrijfkamer, “Fraternei”, om te bouwen en uit te breiden zodat die als schatkamer kon gebruikt worden. In een speciaal gebouwd keldergewelf hiervan zouden de beste wijnen van het wijngoed van het klooster bewaard worden. Dat gewelf kreeg later de naam “Cabinet Keller”.
De eerste vermelding van de term Cabinet met betrekking tot een wijn dateert van het jaar 1712. Kloster Eberbach gaf de chique Franse benaming “Cabinet” aan de meest prestigieuze wijnen van het wijngoed, die baat hadden bij wat bewaring.
Volledigheidshalve dient vermeld dat ook Schloss Vollrads, op een boogscheut van Kloster Eberbach, aanspraak maakt op de eerste vermelding van Cabinet met betrekking tot wijn.

In de Cabinet Keller werden wijnen tussen de vijf en drieëntwintig jaar op vat bewaard alvorens vrijgegeven te worden voor de handel.
De term Cabinet stond sindsdien voor de hoogste kwaliteit van de wijnen gerijpt in de Cabinet Keller. En dat bleef lange tijd zo, tot in 1971. De Duitse Wijnwet van 1971 eigende zich immers de term Kabinett toe als een van de Prädikatsbenamingen.
Bij Kloster Eberbach houdt men echter hardnekkig vast aan Cabinet als een aanduiding van de betere wijnen van het bedrijf, zoals later tijdens de degustatie zal blijken.

Met oprechte dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 1)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 2)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 2)

Bronnen:
Schloss Johannisberg
Oxford Companion to Wine – Jancis Robinson
Wines of Germany – Anne Krebiehl
Caesar-michel.de
Duitsewijn.nl
Deutscheweine.de
The Geography of Wine: Regions, Terroir and Techniques
Researchgate.net
St. Anthony
Wikipedia
Heroes of riesling

Kloster Eberbach
Wikipedia Kooster Eberbach
Hessenschau.de
Wikipedia Pinot Noir “Klebrot”
Google Arts&Culture
Wikipedia Cisterciënzers
Die Zisterzienser und ihre Weinberge in Brandenburg
Wein: Geschichte und Genuss

Meer over Prädikatsweine:
Over mostgewicht en graden Oechsle
Kabinett, een kleine geschiedenis
Het Kabinett-probleem: wijnbouw en de opwarming van het klimaat

 

Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 2)

Tags

Auslese, Beerenauslese, Cabinet, Deutsches Weininstitut, Duitse Riesling, German wine, Johannisberg, Kabinett, Prädikat, Rheingau, riesling, Schloss Johannisberg, Spätlese, Trockenbeerenauslese

We hebben de afgelopen jaren themaproeverijen gewijd aan de belangrijkste predikaatwijnen Kabinett, Spätlese en Auslese.
Het waren telkens fascinerende ervaringen, met goede tot grote wijnen. Bij Stefaan rijpte het idee om een reeks artikels over Prädikatsweine te schrijven voor het wijntijdschrift Perswijn. In de loop van 2020 kan je die lezen. Maar voorafgaand aan het schrijven moet er natuurlijk research gebeuren.
Zo gebeurde het dat Gerd, Stefaan en ik eind december 2019 richting Rheingau trokken, op zoek naar de oorsprong van de Prädikatsweine. Met dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Verslagen van de proeverijen kan je hier teruglezen:
De fenomenale Kabinett degustatie: deel 1, deel 2
Spätlese Special: deel 1, deel 2
De grote gerijpte Auslese degustatie: deel 1, deel 2

Schloss Johannisberg

In het vorige artikel schreef ik over het ontstaan van Spätlese en daaruit volgend Auslese.

Interessant om weten is dat in die tijd deze wijnen amper restsuiker bevatten en dus niet zoet waren. Het was immers onmogelijk om zoete wijnen stabiel te bewaren.
Chemicus Dr. Conrad Schmitt analyseerde tussen 1888 en 1892 52 wijnen uit het “Herzoglich Nassauischen Cabinetkeller” met jaargangen van 1706 tot 1880.
De analyse toont een gemiddelde suikergehalte van 2,8 gram per liter, met een minimum analyseresultaat van 0,71 g/l restzoet en een maximumwaarde van 7,06 g/l. Het gemiddelde alcoholpercentage was 8,61 Vol%, met een spreiding van 4,71 tot 14,37%.
Schmitt vond wel een aanzienlijk hoger extractgehalte in al deze wijnen en verklaart dat voornamelijk door het van nature hoge glycerinegehalte in deze wijnen, de speciale kenmerken van de druivenmost en de nobele rot van de druiven.
Dus ook van door Botrytis aangetaste druiven werd “droge” wijn gemaakt!

© Fine Das Weinmagazin 01|2010

Het is pas met de toepassing van steriele filtratie, uitgevonden in 1913 maar door de eerste wereldoorlog pas toegepast in de wijnbouw vanaf 1926 dat zoete wijnen gestabiliseerd konden worden en dat ze ook als dusdanig op de markt konden gebracht worden.

Met de uitvinding van de hydrometer aan het eind van de 18de eeuw werd het mogelijk om suikergehalte in most nauwkeurig te meten. Zowel Baumé (1728-1804) in 1768 als Oechsle (1774-1852) in 1820 ontwikkelden een methode om de densiteit van een vloeistof te meten. De schaal van Oechsle vindt ingang om het suikergehalte van druivenmost te bepalen.
De termen Beerenauslese en Trockenbeerenauslese worden gebruikt vanaf de jaren 1800. Volledigheidshalve: Eiswein (ijswijn) wordt voor het eerst in 1830 gedocumenteerd, toen wijnbouwers in het stadje Dromersheim bij Bingen bij toeval op 11 februari ontdekten dat een heerlijk zoete most kon worden verkregen uit bevroren druiven.

Een tocht door het donker
De kelders van Schloss Johannisberg zijn indrukwekkend.
Stefan Eiser neemt ons mee de duisternis in.
We worden er eerst getrakteerd op een glaasje Sekt:
Fürst von Metternich Riesling Sekt Brut 2016
Het is erg kil en donker in de kelder waar de Sekt wordt geschonken, en de wijn zelf komt ook heel koud in het glas. Ik herken citrusaroma’s, citroenolie, iets aards in de neus, met kalkig droge impressies op de tong, olie-achtig en een hoge aciditeit. Maar dus geen ideale proefomstandigheden.

We dalen verder de trappen af.
Verlicht met slechts enkele kaarsjes wordt in de uitgestrekte vatenkelder een middeleeuwse sfeer opgeroepen. Kiezeltjes onder de voeten, zwarte schimmels aan de muren en plafonds, vochtig en kil. En veel vaten, vooral oude, hier en daar eentje dat er wat nieuwer uitziet.

Foto Stefaan Soenen

© Heroes of Riesling

Verderop door de onderaardse gangen komen we aan de schatkamer, of “Bibliotheca subterranea”.
Terug naar het verleden: hier liggen flessen van vele tientallen, ja honderden jaren oud.De oudste fles dateert van 1748!
Regelmatig worden de gekoesterde kleinoden hier van een nieuwe kurk voorzien. De flessen worden dan aangevuld, waar mogelijk met dezelfde wijn, en als er te weinig wijn daarvoor beschikbaar is worden glasparels in de fles gebracht zodat het niveau terug tot een aanvaardbaar niveau kan worden opgevuld.

We komen weer in het daglicht. De mist is een beetje opgetrokken en we zien vaag het Rheingau landschap aan de voet van het Schloss.

Degustatie

Sinds het begin van de 19de eeuw werden de verschillende soorten wijn aangeduid door kleuren. Er waren immers geen etiketten, en men gebruikte zegellak in verschillende kleuren om de kwaliteit van de wijn aan te geven. Die traditie is gebleven: nog steeds hebben de flessen een gekleurde ring rond de hals en een aanduiding op het etiket.

Vermits we de degustatie binnen thema Prädikatsweine willen houden, beperken we ons tot de zoete wijnen van het huis.

Schloss Johannisberg Riesling Kabinett Rotlack 2018
Deze lichte Kabinett wordt in feinherb stijl gemaakt, dus met een eerder bescheiden restsuiker van 22 g/l.
Gele en groene appeltjes, groene kruidigheid, rozemarijn, en apotheekkastje, thee, hooi; kruidig en licht zoet in aanzet, appeltjes, perzikjes, groene kruidigheid in afdronk. Eerder basiskwaliteit.

Schloss Johannisberg Riesling Spätlese Grünlack 2018
71 gram restzoet, en 9,0 % alcohol.
Lichte kruidigheid en klein tropisch fruit, abrikoosjes, mango, banaan; sappig en ronder met goede spanning, fijne citruszuurtjes, sinaas en mandarijn; gebalanceerde afdronk met sappigheid en goede lengte. Mooi.

Schloss Johannisberg Riesling Auslese Rosalack 2018
110,8 gram restsuiker, 7,5% alcohol.
Complexe neus, papier, witte kersen, sinaas en cassis, vanille, kaneel en koekkruiden, klein tropisch fruit; extravert mondgevoel met rijp exotisch fruit en romigheid. Balans, puur, fijn en lekker. Lange afdronk met rijpe appel, ananas, mango, litchi. Erg mooi.

Schloss Johannisberg Riesling Beerenauslese Rosa-Goldlack 2018
De Rosa-Goldlack is sinds enkele jaren gewijzigd naar de Purpurlack (paars).
Donker goudgeel. Rozijntjes op alcohol, munt, karamel, gdroogd fruit, hars en boenwas, witte chocolade. Rijpe en fluwelige aanzet vol gedroogd rijp fruit, met gebalanceerde zuren die voor elegantie zorgen. Saliniteit en pikantighied is opvallend, evenals de zuurstructuur. Complexiteit, lengte en kracht in afdronk. 

Schloss Johannisberg Riesling Trockenbeerenauslese Blaulack 2018
226,8 gram restsuiker met amper 6% alcohol.
Ingetogen neus, met honing, rozijntjes, sinaasschil, citroentjes, rokerigheid. Dik en volumineus romig in de mond, met weer die pikante saliniteit. ZAciditeit is minder opvallend, maar voldoende om balans te brengen. Vanille, honing en ananasschijfjes in de lange afdronk. 

Kabinett Rotlack 2018

Spätlese Grünlack 2018

Auslese Rosalack 2018

Beerenauslese Rosa-Goldlack 2011

Trockenbeerenauslese Blaulack 2018

(klik op een afbeelding voor meer details)

Herr Stefan Eiser, Stefaan en Gerd aan de proeftafel

 

We eindigen de dag met een sfeervol diner in Rüdesheimer Schloss waar we uit de schatkamerlijst een mooie gerijpte Spätlese halbtrocken kiezen:
1990er Weingut Geschwister Ehrhard Rüdesheimer Berg Roseneck Riesling Spätlese halbrockenen
Gedroogde abrikoosjes, kaarsvet, steenfruit, gedroogde ananasschijfjes, sinaaszest in de neus. Nog erg fris. Rijpe zuurtjes en delicaat gedroogde vruchten. Iets tannineus. Citrus, mineraal, steenfruit. Zoetheid is geïntegreerd, net niet opvallend. Iets drogend in de afdronk. Bijna dertig jaar oud, en nog perfect genietbaar.

We overnachten in het comfortabele gelijknamige hotel van Breuer in het centrum van Rüdesheim am Rhein en dan zijn we paraat om een volgende etappe toe te voegen aan onze reis naar het verleden.

Met oprechte dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 1)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 1)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 2)(volgt)

Bronnen:
Schloss Johannisberg
Oxford Companion to Wine – Jancis Robinson
Wines of Germany – Anne Krebiehl
Caesar-michel.de
Duitsewijn.nl
Deutscheweine.de
The Geography of Wine: Regions, Terroir and Techniques
Researchgate.net
St. Anthony
Wikipedia
Heroes of riesling

Meer over Prädikatsweine:
Over mostgewicht en graden Oechsle
Kabinett, een kleine geschiedenis
Het Kabinett-probleem: wijnbouw en de opwarming van het klimaat

 

Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 1)

Tags

Auslese, Beerenauslese, Deutsches Weininstitut, Duitse Riesling, German wine, Johannisberg, Prädikat, Rheingau, riesling, Schloss Johannisberg, Spätlese, Trockenbeerenauslese

We hebben de afgelopen jaren themaproeverijen gewijd aan de belangrijkste predikaatwijnen Kabinett, Spätlese en Auslese.
Het waren telkens fascinerende ervaringen, met goede tot grote wijnen. Bij Stefaan rijpte het idee om een reeks artikels over Prädikatsweine te schrijven voor het wijntijdschrift Perswijn. In de loop van 2020 kan je die lezen. Maar voorafgaand aan het schrijven moet er natuurlijk research gebeuren.
Zo gebeurde het dat Gerd, Stefaan en ik eind december 2019 richting Rheingau trokken, op zoek naar de oorsprong van de Prädikatsweine. Met dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Verslagen van de proeverijen kan je hier teruglezen:
De fenomenale Kabinett degustatie: deel 1, deel 2
Spätlese Special: deel 1, deel 2
De grote gerijpte Auslese degustatie: deel 1, deel 2

Schloss Johannisberg

Op een kille decemberochtend rijden we richting Rheingau. De mist neemt toe naarmate we de Rijn naderen. Het veerpont over de rivier zien we pas door de grijze massa opduiken als de boot enkele tientallen meter van de oever is.
We zijn net op tijd op Schloss Johannisberg in Geisenheim voor een snelle lunch en onze afspraak met Stefan Eiser, verantwoordelijk voor rondleidingen, kelderbezoeken en degustaties.
Terwijl we buiten in de mist ronddwalen, vertelt Herr Eiser over de geschiedenis van het historische domein, en van de rijke wijngeschiedenis van Rheingau in het algemeen.

Foto Stefaan Soenen

Beknopte geschiedenis van het Schloss
Omstreeks het jaar 1100 werd het eerste benedictijnenklooster op de Bischofsberg gesticht door aartsbisschop Ruthard van Mainz (1088-1109). Veel eerder al, in 817, werd door Lodewijk de Vrome melding gemaakt van wijngaarden op deze plaats. De sneeuw zou hier eerder smelten dan in de omgeving, daarom werd de heuvel uitgekozen om druiven te planten. Welke die oorspronkelijke druiven waren is onduidelijk. Heel waarschijnlijk waren dat blauwe druiven, of een “complantation” (gemengde wijngaard) van blauwe en witte druiven. In de Oxford Companion to Wine spreekt Jancis Robinson over Elbling, rode en witte Muscat, Pinot Noir en “Räuschling”, niet te verwarren met Riesling. Onze gids Stefan heeft het dan weer over Heunisch en Gelber Orleans samen met Pinot Noir. In het boek uit 1934 “Der Weinbau in der Provinz Rheinhessen, im Nahetal und Moselthal” wordt ook gewag gemaakt van Orleans, samen met Riesling: “…op de vaak steile hellingen tussen Nierstein en Nackenheim wordt voornamelijk Orleans geplant, dezelfde die wordt geplant in Rüdesheim op de berg; de voet van de berghelling is meestal beplant met riesslings…“.

In 1716 koopt de vorstabdij Fulda het klooster en begint aan de verbouwing ervan tot een paleis voor de vorst van Fulda.
Tegelijk worden op bevel van de prins van Fulda alle wijngaarden gerooid en herplant met de volgens hen beste druif op dat moment: Riesling. In 1720 worden in de wijngaard 294.000 stokken Riesling geplant. Daarmee wordt het de eerste wijngaard ter wereld waarvan de aanplant uitsluitend uit Riesling bestaat. Enkele andere bronnen spreken van 38.500 wijnstokken, van zowel Riesling als Orléans, wat wellicht dichter bij de realiteit is gezien de te beplanten oppervlakte en de toenmalige lagere plantdichtheid.
Nog steeds zijn de 50 ha wijngaard die Schloss Johannisberg bezit gelegen in de onmiddellijke omgeving van de huidige kasteelgebouwen.
In enkele wijngebieden van de wereld wordt de naam Johannisberger gebruikt als met over Riesling spreekt.

© http://www.germanwines.de

Gedurende de Napoleontische oorlogen (1792 tot 1815) kreeg het domein verschillende keren andere eigenaars.
Op het Congres van Wenen (1814-1815) werden na de val van Napoleon de nieuwe Europese grenzen vastgelegd. De Oostenrijkse kanselier en staatsman Klemens Wenzel von Metternich slaagde erin om tussen de verschillende landen een akkoord te bekomen, dat zou leiden tot vrede in Europa. Als waardering hiervoor schonk de Oostenrijkse keizer Franz I in 1816 de Johannisberg, het Schloss en de omliggende wijngaarden, die voordien aan Napoleon toebehoorden, aan de Fürst von Metternich.
Het domein bleef eigendom van het Huis von Metternich. Na zware bombardementen in 1942 kon Paul Alfons von Metternich-Winneburg het Schloss terug heropbouwen. In 1974 was hij, als enige overlevende van de dynastie, verplicht om tot verkoop over te gaan.
Momenteel behoort het geheel toe aan de familie en voedingsconcern Dr. Oetker.

Ontstaan van Spätlese
Aan Schloss Johannisberg wordt het ontstaan van de eerste Spätlese toegeschreven. Het verhaal, of de legende, speelt zich af in het jaar 1775.
Traditioneel moest elke oogst binnen zijn voor 16 oktober, feestdag van de Heilige Gallus. Dat leidde nogal eens tot onrijpe en zure wijnen, dus de prins van Fulda besloot zelf de rijpheid te laten beoordelen en pas te laten oogsten als de druiven voldoende rijp waren. Elk jaar werd een boodschapper uitgestuurd als de druiven mochten geoogst worden.
In 1775 had de koerier een paar weken vertraging. Als hij arriveert met het oogstbevel zijn een deel van de druiven al aangetast door schimmel. De oogst van gezonde druiven is veel te klein, en de keldermeester geeft bevel om ook de aangetaste druiven te oogsten en er wijn van te maken. Die bleek erg goed van kwaliteit te zijn, en sindsdien is men elk jaar wijn gaan maken van druiven die, zoals later zou blijken, aangetast waren door Botrytis cinerea, edelrot.
Al in 1730 meldden chroniqueurs dat sommige wijnbouwers “graag zouden willen wachten op een beetje rot om de grotere zoetheid van de druiven te bereiken”, maar 1775 blijft de datum die het begin markeert van een geplande late oogst of Spätlese.
Ter ere van deze gebeurtenis staat op de binnenplaats van Schloss Johannisberg de “Spätlesereiter“, die de koerier met het oogstbevel voorstelt.

Spätlesereiter © http://www.germanwines.de

Andere regio’s en landen maakten ook wel eens wijn maakten van druiven met edelrot, maar op Schloss Johannisberg werd het herkend als gunstig en werd het jaar na jaar systematisch nagestreefd om de kwaliteit van de wijnen te verhogen.
Later werd de techniek van selectie meer en meer verfijnd. De beslissing om geselecteerde druiven die door Botrytis waren aangetast te oogsten voor een specifieke wijn kwam 12 jaar later na de ontdekking van Spätlese, in 1787, tegelijk de eerste vermelding van Auslese.

Met oprechte dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Schloss Johannisberg (deel 2)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 1)
Lees ook: Een reis naar de oorsprong van Prädikatsweine: Kloster Eberbach (deel 2)

Bronnen:
Schloss Johannisberg
Oxford Companion to Wine – Jancis Robinson
Wines of Germany – Anne Krebiehl
Caesar-michel.de
Duitsewijn.nl
Deutscheweine.de
The Geography of Wine: Regions, Terroir and Techniques
Researchgate.net
St. Anthony
Wikipedia
Heroes of riesling

Meer over Prädikatsweine:
Over mostgewicht en graden Oechsle
Kabinett, een kleine geschiedenis
Het Kabinett-probleem: wijnbouw en de opwarming van het klimaat

Op bezoek bij Weingut Kaufmann (Rheingau) deel 2: de wijnen van Kaufmann

Tags

Auslese, Beerenauslese, Deutsches Weininstitut, Duitse Riesling, German wine, Kaufmann, Prädikat, Rheingau, riesling, Spätlese, Trockenbeerenauslese, VDP

Eind december 2019 trokken Gerd Brabant, Stefaan Soenen en ik naar Rheingau, op zoek naar de oorsprong van de Prädikatsweine. Dat zijn “wijnen met predikaat”, waarbij de predikaatsvermelding een aanduiding geeft van de zoetheidsgraad van de most waarmee de wijnen gemaakt werden. Aanleiding voor de wijnreisje is de artikelenreeks die Stefaan in 2020 hierover gaat schrijven in het wijntijdschrift Perswijn.
Meer over Prädikatsweine en alles wat we hierover geleerd hebben tijdens de twee dagen ter plaatse vind je (binnenkort) in enkele andere artikels op deze blog.

De wijnen van Kaufmann

Foto Stefaan Soenen

We zijn bij Weingut Kaufmann terecht gekomen om onze uitstap af te sluiten met een kaasfondue. Daar is Urban in de wijde omgeving beroemd voor. Hij is tenslotte Zwitser, begenadigd kaasmaker, en weet als geen ander hoe een kaasfondue moet gemaakt worden. We hebben het uit eerste hand mogen ervaren.
Maar eerst willen we toch wel eens van zijn wijnen proeven.
We proeven de droge wijnen voor de maaltijd, de zoete worden tijdens de fondue geserveerd. We beginnen met enkele schuimwijnen.

Riesling Sekt Brut 2014 is een rieslingschuimwijn die onder de noemer Deutsche Sekt op de markt wordt gebracht. De wijn wordt immers “versekt” bij Volker Raumland van het gelijknamige Weingut in Rheinhessen. Minstens 36 maanden sur lattes.
Elegante neus van kleine appeltjes, citrus, heel zuivere aroma’s; goede rijpheid in de mond, droge, kalkige mineraliteit, en een goede lengte. Erg mooie rieslingsekt. Feestaperitief.
Rheingau Pinot Noir Sekt Brut 2014 is een rode Sekt, heel speciaal. Veel kleur, licht kersenrood; vineuse neus met citrus, appeltjes, kleine rode bessen, viooltjes. Strakke aanzet, wat reductief, droog, fijne tannines, goede zuren. Kruidig en strak, ook in afdronk. Minder toegankelijk, maar heel bijzondere schuimwijn.

Hattenheim Rheingau Riesling 2018 is de VDP.Ortswein van Urban. Wijngaarden op krachtigere loessleembodem, gisting deels spontaan.
Heel lichte kleur, groene flits; wat gistig eerst, dan fijne citrus en zeste, druifjes; krokante zuren, zuiver en puur, goede spanning, wat pitfruit en een pepertje; goede lengte in afdronk, zeste en limoen, strak, zuiver. Compacte wijn die nog wat tijd nodig heeft.
Tell Rheingau Riesling 2018 is voor Urban Kaufmann zijn klassieke uitdrukking van Rheingau riesling. De wijn is afkomstig van de Grosse Lagewijngaarden, en wordt geassembleerd uit de vaten die net niet geschikt worden geacht om als GG gebotteld te worden.
2018 was een heel moeilijk jaar omwille van de vele hittedagen. Het zuurgehalte in de most voor deze wijn bedroeg slechts 8 g/l, terwijl 10 tot 12 toch eerder gewenst zou zijn. De gisting snoept daar dan nog zo’n 2 gram af, waardoor deze riesling slechts 6 gram totale aciditeit zou hebben. Erg weinig, maar door de kwaliteit van de druiven was dit sensorisch amper te merken.
Ingetogen neus met veel fijne impressies, nog wat wild, meer mineraal dan fruitig; strakke, bijna strenge aanzet -hoezo weinig zuren?- met goede vulling en diepte. Bij opwarmen beetje romigheid. Klassiek, groot en lekker.

Wisselbrunnen Rheingau Riesling GG 2018 staat op een lichtere loessleembodem met goede waterhuishouding. Volledig op roestvrij staal opgevoed.
In de neus geeft de wijn nog niet veel prijs; een fijne kruidigheid en een droge mineraliteit; kruidigheid ook in het verfijnd mondgevoel, mooie citruszuren, complexe materie; intense en slanke, heel precieze stijl; lange afdronk, saliniteit, grote lengte. Grote wijn!

 

In rood serveert Urban Kaufmann ons nog de Rheingau Pinot Noir 2018: deze Spätburgunder rijpt een jaar op grote vaten van 2800 liter die uit het jaar 1959 stammen.
Kersenrood, kleine heldere meniscus; sappig, kruidig, fijnfruitig, met wat vanille; lichtvoetige structuur en goede zuren, tannines zijn merkbaar aanwezig in afdronk. Gewoon lekker wijn.
De Rheingau Pinot Noir Barrique 2017 ligt 16 maanden op kleine vaatjes.
Tikje verkleuring valt op; aromatisch met kruidjes, hout, karamelsnoepjes; peperig etherisch in aanzet, rood fruit en kruidigheid, sappig en fris. Lange afdronk met kruiden.

De kaas wordt gesmolten in het fonduepannetje, erbij komt een hele verzameling van diphapjes: aardappeltjes in de schil, broccoli, broodkorstjes, mango, uitjes… Overheerlijk.
Als eerste wijn schent Urban ons de
Rheingau Riesling 2015, de VDP.Gutswein met enkele jaren rijping. Verfijnde pétrolé, citrusschilletjes, abrikoosjes en wat cassis; vol, sappig met geel fruit, citrus, sinaas- en mandarijnpartjes, veel sap, tikje restzoet, zachte zuren. Stevige en korrelige afdronk, mooi glas wijn.

Over naar zoet dan, we beginnen zachtjes met de
Rheingau Riesling Kabinett 2018 feinherb. Deze wordt gemaakt van stokken op de Grosse Lage Wisselbrunnen en heeft 14 g/l restsuiker. Een fijne neus van edel klein wit fruit, sinaaspartjes; sappig en fris met ingetogen wit en geel fruit, roze pompelmoes en citrusschilletjes. Goede balans met zuren waardoor de wijn haast droog lijkt.

Rheingau Riesling Wisselbrunnen Spätlese 2017 heeft 70 g/l restzoet en 9,5% alcohol. Complex met geel tot tropisch fruit, gele appel, conferencepeer, minerale ondertoon. Sappig zoet in goed evenwicht, sinaas en ananas, lichtvoetig, finesse. Erg mooie wijn!

Hans Lang Wisselbrunnen Riesling Auslese 2011 komt uiteraard nog met het etiket van de voorganger. Geoogst op 100 tot 120°Oechsle, 8% alcohol. Fijne pétrolé met citrus, honing, wat Botrytistonen; zoete aanzet, wat eenzijdig in een bredere stijl, sinaas, ananas, rijpe banaan. Het verschil in stijl met Kaufmann is groot.

Hans Lang Hattenheim Hassel Riesling Beerenauslese 2001 is intens goudbrons gekleurd, en heeft rijp donker fruit en koffie in de neus, dadels en vijgen, iets ziltigs; fris, zoet, rijp en complex, met ook weer dadels, lokum en koffiegruis, begin tertiair: evolutie zet in.

Hattenheimer Hassel Riesling Trockenbeerenauslese 2018. 300 g/l restsuiker, 7% alcohol. 150 liter van gemaakt. Stropig in het glas, nog gesloten neus met honing, ananasblokjes, sinaassnoepjes, exotisch fruit. Rijp maar niet overrijp. Geconcentreerd in de mond, dens mondgevoel met tropisch fruit en zuren die het geheel optillen. Vanille en koekkruiden in afdronk, sap en compote van tropisch fruit. Grote wijn!

Weingut Kaufmann is op weg naar de top, of is daar al aangekomen. Zo blijkt nogmaals dat passie en visie soms belangrijker is dan jaren studie en ervaring.

Dit bezoek met de degustatie (én de fondue!) was toch een van de vele hoogtepunten van onze tweedaagse uitstap naar de Rheingau. Ik ben heel benieuwd naar het verdere verloop van dit Weingut, op weg naar de top.

Met oprechte dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Lees ook: Op bezoek bij Weingut Kaufmann (Rheingau) deel 1: Eva en Urban

|m|

Op bezoek bij Weingut Kaufmann (Rheingau) deel 1: Eva en Urban

Tags

Duitse Riesling, Rheingau, riesling, VDP, Weingut Kaufmann

Eind december 2019 trokken Gerd Brabant, Stefaan Soenen en ik naar Rheingau, op zoek naar de oorsprong van de Prädikatsweine. Dat zijn “wijnen met predikaat”, waarbij de predikaatsvermelding een aanduiding geeft van de zoetheidsgraad van de most waarmee de wijnen gemaakt werden. Aanleiding tot het wijnreisje is de artikelenreeks die Stefaan in 2020 hierover gaat schrijven in het wijntijdschrift Perswijn.
Meer over Prädikatsweine en alles wat we hierover geleerd hebben tijdens de twee dagen ter plaatse vind je (binnenkort) in enkele andere artikels op deze blog.

We eindigden de reis bij Weingut Kaufmann. Buiten het thema van predikaatwijn weliswaar, maar Urban Kaufmann en Eva Raps zijn goed bevriend met Gerd Brabant, en we werden er hartelijk en warm ontvangen.Weingut Kaufmann: recent en al aan de top

Het verhaal van Urban Kaufmann en Evan Raps leest als een romannetje.
Urban is Zwitser, en maakte kaas, Appenzeller, en was daar heel goed in. Hij hield ook van wijn, ging WSET studeren, en droomde van een eigen wijndomein. Hij sprak erover met een wijnmakelaar en die ging voor hem op zoek.

Eva werkte eerst in de Duitse wijnhandel, en kwam daardoor in contact met het VDP. Daar kon ze aan de slag en maakte er promotie tot managing director. Ik kreeg ooit nog een antwoord van Eva toen ik voor deze blog iets meer over de hervormingen van de VDP classificatie wilde weten.
Zij kreeg het bericht van de wijnmakelaar onder ogen en ging ook op zoek naar een geschikt wijndomein voor Urban Kaufmann.
Het lot besliste dat de twee verliefd werden… ProWein 2013: Hans Lang vertelt aan Eva dat hij zijn domein van de hand wil doen, want dat hij aan pensioen denkt. Urban en Eva happen toe, enkele weken later is alles in kannen en kruiken: Weingut Kaufmann is geboren, zij het eerst nog even onder de naam van de voorganger.
Al snel echter scheiden de paden van Lang en het echtpaar Kaufmann zich. De visie is uiteenlopend, resoluut kiezen Eva en Urban voor biodynamiek. Een Demeter certificatie kwam in 2017.Op enkele jaren tijd brengen ze hun wijndomein naar de top. David Schildknecht schrijft in Vinous in augustus 2019: “The 2013 acquisition and subsequent transformation of Weingut Hans Lang by Urban Kaufmann and Eva Raps certainly proved a godsend for the region.” Een godsgeschenk…
De 2016 HASSEL Pinot Noir GG wordt door Eichelmann Weinguide verkozen tot beste Pinot Noir van de Rheingau.
Daar stelde Urban zich vragen bij, zei hij ons in het afsluitend gesprekje in de kelder. “Hoe komt het dat ik na drie jaar al zo hoog scoor? En hoe moet het dan verder?” Uiteraard zijn die goede beoordelingen belangrijk. Allereerst commercieel. “Als je kaas maakt, krijg je een prijs die afhangt van de kwaliteit van je kaas. Mijn Appenzeller was top, dus ik kreeg een hoge prijs. Als je wijn maakt, moet je jezelf eerst bewijzen. Dan zijn zulke vermeldingen belangrijk, ook voor een internationale doorbraak.”
“Elke dag probeer ik iets beter te doen dan de dag voordien“, vertrouwt hij ons toe.

Na de degustatie en de fondue lopen we met Urban door de kelders.
De man maakt indruk, niet door grootspraak, maar integendeel door zijn bescheidenheid en bedachtzaamheid. Het gebeurt meer dan eens dat we een vraag stellen en een halve minuut of langer moeten wachten tot hij zijn antwoord heeft overwogen en geformuleerd. En ook door zijn bezieling, de gedrevenheid om het verschil te maken.
Stefaan vraagt nog een en ander over het productieproces van zoete wijnen. Hoe je een Trockenbeerenauslese filtert, bijvoorbeeld. We wachten geduldig op zijn antwoord, dat eerst maar uit een enkel woord bestaat: een nachtmerrie.

Met oprechte dank aan het Duitse Wijninstituut voor de ondersteuning!

Lees ook: Op bezoek bij Weingut Kaufmann (Rheingau) deel 2: de wijnen van Kaufmann

Bronnen:
Perswijn
Sabato
Vinous

Portret van een wijnbouwer: Eva Fricke (Rheingau)

Tags

Duitse Riesling, Eva Fricke, Rheingau, riesling

Het is alweer vier jaar geleden dat we Eva Fricke spraken. Als ik haar vraag wat er in die jaren gebeurd is, kijkt ze me strak aan, er komt even een fonkeling in haar ogen en ze zegt: “Véél.”

Dat het moeilijke jaren waren zegt ze niet. Dat weet ik van Gerd, die de wijnen van Eva Fricke verdeelt, er regelmatig op bezoek gaat en vriend des huizes is.
Maar de moeilijk jaren lijken voorbij, want Eva vertelt enthousiast over de nieuwe locatie van haar wijnkelder en haar nieuwe wijngaarden.

Maar laten we beginnen bij het begin, want de biografie van Eva is redelijk uniek, in die zin dat ze niet afkomstig is uit een wijnmakersfamilie, en zelfs niet geboren is in een streek waar wijn geproduceerd wordt. Eva Fricke is geboren in Bremen, Noord-Duitsland, en haar beide ouders zijn dokters.
Op schoolreis naar Zuid-Afrika kwam ze voor het eerst in aanraking met wijnmaken, en als 19-jarige schrijft ze zich in op de wijnbouwuniversiteit van Geisenheim. Daar komt ze in contact met veel en grote wijnmakers, en ze doet stages over heel de wereld om ervaring op te doen. Chateau Cissac in Haut Medoc, Schloss Johannisberg in Rheingau, Castello di Verduno in Barolo, Dominio de Pingus in Spanje, en Pepper Tree in Hunter Valley staan op haar lijstje.
Als ze afstudeert kan ze aan de slag bij Tatachilla in Mc Laren Vale in Australië. Door problemen met visumverlenging moet ze terugkeren naar Duitsland, en in 2002 begint ze als assistent-wijnmaker bij JB Becker in de Rheingau.
Ze begon toen al zachtjes te dromen van een eigen wijngaard. In 2004 wordt ze aangenomen  door Johannes Leitz (Rheingau), eerst voor werk in de wijngaard, later in de wijnkelder, en ze wordt de rechterhand van de wijnmaker.
In 2006 kan ze een heel kleine wijngaard overnemen, en in haar vrije tijd begint ze aan haar eigen wijnproductie. Het is het begin van haar levensproject, zou blijken.
De eerste oogst was goed voor 600 liter wijn. Ze had niet meer dan twee glazen bokalen en een tankje van 300 liter. Beetje bij beetje kon ze meer wijngaard kopen, en als ze wat geld had investeerde ze dat in materiaal. Ze nam een wijngaardje in de Lorcher Krone (erste Lage) in pacht. Daarover later meer.
In 2011 zet ze de grote stap: ze neemt ontslag bij Leitz, waar ze toen wijnmaker was, en begint volledig zelfstandig aan haar wijnbedrijf. Ze had toen amper 4 ha wijngaard bij elkaar gesprokkeld, maar wel verdeeld over enkele van de mooiste wijngaarden van de Rheingau.

“Mijn nieuwe wijnkelder met vinotheek is nu in Eltville am Rhein, dus ik ben verhuisd uit Kiedrich“, zegt Eva. Maar de voornaamste ontwikkelingen speelden zich de voorbije jaren af in de wijngaard.
“Ik ben volledig overgeschakeld op organische landbouw”, zegt ze. “In feite is mijn wijn ‘vegan’, veganistisch. Maar voor mij is deze werkwijze, in evenwicht met en met eerbied voor de natuur, zo vanzelfsprekend dat ik geen labels op mijn flessen wil. Want voor je het weet staat heel de fles vol met logo’s en etiketjes.”
“Door dit respect voor de natuur en door mijn manier van werken streef ik er naar om een ‘taste picture’, een ‘smaakportret’ van de Rheingau en zijn bodem te maken. Daar is geen recept voor. Technisch gesproken worden al mijn wijnen op dezelfde manier gemaakt. De interventie in de kelder is minimaal. Ik wil dat de wijngaard en de bodem tot expressie komt in mijn wijnen.”
“En wat misschien nog belangrijker is, is dat ik de karaktereigenschappen van elk jaar wil weerspiegeld zien. Elk jaar heeft zijn eigenheid. Een moeilijk jaar als 2013? Mijn wijn mag dat weerspiegelen. Ik ga de aciditeit dan niet kunstmatig wijzigen. Want dan is de balans zoek, een wijn streeft van zichzelf naar een evenwicht.
Zo mogen wijnen uit een warmer jaar wat ronder en rijper zijn. Ik ga mijn wijnen dus ook niet stabiliseren. Kristalletjes of wat bezinksel? Dat hoort er bij.”

“Ik ben ook niet dogmatisch bezig met spontane gisting. Waar mogelijk laat ik het toe, maar mijn oogst is veel te klein om daar risico’s mee te nemen. Dus als ik niet zeker ben van de microflora op de druiven, dan experimenteer ik niet en gebruik neutrale gisten die weinig invloed hebben op het eindproduct.”

“Waar ik binnen vier jaar wil staan? Ik wil nog meer loslaten…
Ik was een controlefreak. Maar daar stap ik beetje bij beetje van af. Ik wil meer natuurlijk, en op een ‘let go’-manier werken. 
En boven al wil ik nog meer de puurheid opzoeken. De eigenschappen van elk stukje land tot expressie brengen, een smaakprofiel van de bodem die in mijn wijnen tot uitdrukking komt.”
“Look for purity, true to the soil.“, zegt ze. Het zou zomaar een slagzin kunnen zijn die haar wijnen typeert.

Momenteel bezit Eva Fricke een kleine 10ha oppervlakte, daarvan is 7,8ha wijngaard. Een grote productie is dus vooreerst nog niet aan de orde.

Vier wijnen stonden in de kijker op de degustatie in Linden.

Eva Fricke Rheingauer 2015
De jonge druivenstokken uit drie wijngaarden (Lorch, Kiedrich en Rüdesheim) worden hiervoor gebruikt. Het aandeel aangekochte druiven neemt elk jaar af, en bedraagt nu nog slechts 15%.
Bleke kleur, fel fonkelend. Fris boomgaardfruit, pompelmoes, kalkige mineraliteit. Frisse appelzuurtjes, groene appel en sappige fruitigheid. Goede lengte in afdronk, met wit fruit. Easy drinking, maar met de nodige ernst.
Ondanks dat dit de basiswijn van Fricke is, is hier evenveel aandacht aan besteed als aan haar meer prestigieuze wijnen. 

Eva Fricke Kiedricher 2015
Een deeltje van de wijngaard in Kiedrich wordt apart gevinifieerd. De bodem hier heeft löss en kwarts.
Bleekgeel, fonkelend. 
Pitfruit en oogstfruit in de neus. Lichte aanzet met klein bittertje, pitfruit, strakkere stijl, saliniteit. Langere afdronk met mooie materie. Mooie wijn.

Eva Fricke Lorcher 2015
Wijngaarden in Lorch, leisteen.
Licht bleekgeel. Mineraliteit, rokerigheid, typisch voor de leisteen in ondergrond. Complexere neus met wit fruit, citrus, pitfruit. Strakke aanzet met een fijn en delicaat evenwicht. Mineraal, wit fruit, perzik, groene peer en kruiden. Complex met een saline, filigrane structuur. Lange afdronk die veel toekomst toont. 

Eva Fricke Wisperwind 2015
De Wisper is een zijriviertje van de Rijn dat in Lorch in de Rijn uitmondt. De rivier geeft ook haar naam aan een meteorologisch fenomeen waarbij tijdens periodes met hoge luchtdruk een nachtelijke koele wind vanuit de heuvels naar de rivier waait. Deze koude luchtmassa koelt de druiven die daardoor trager rijpen en meer extract kunnen bekomen.
De pacht van het deeltje wijngaard in de Lorcher Krone dat Eva tot haar beschikking had wordt na 10 jaar niet meer verlengd. Gelukkig kon ze vorig jaar een ander deel van deze “erste Lage” wijngaard bekomen. Haar nieuwe aandeel in de Krone is nu drie maal zo groot, en omvat betere stukken.
Van de eerste oogst van dit nieuwe stuk wijngaard maakte ze deze ‘off-dry’ wijn, met een tikje restzoet dus.
Bleek in het glas, schittering. Nog gesloten op de neus. Frisse appel met wat perzik, wat romigheid en mineraliteit.
Finesse in aanzet, frisse zuren gecompenseerd door nauwelijks waarneembaar zoetje van perzik en appel. Mineraliteit en zuiver fruit in afdronk. Een wijn die nog helemaal moet open komen. Mooie wijn met een mooie toekomst.

Ik besluit graag met de woorden van Gerd, die in een reactie op Facebook schrijft:
“De oogst 2015 was voor haar op alle vlakken een kantelmoment, misschien wel de oogst van de bevrijding: eindelijk een eigen kelder, eindelijk voldoende wijngaarden om boven de kritische massa uit te stijgen, een kwalitatief topjaar en het besef dat ze meer dan ooit in de hoogste liga van de Rheingau meespeelt. Niet omdat ze streverig of een punt wil maken is, wel omdat ze het wijnhart op de juiste plaats heeft én ze helemaal weg is van de regio waarin ze mag werken: de Rheingau.“