De Duitse wijnwetgeving ontrafeld – deel 4

Tags

Duitse wijn, wijnkennis, wijnwetgeving

Er gaat geen week voorbij of er komt wel ergens een bericht voorbij – zij het op Twitter, Facebook, wijnblog of wijnforum – over de ingewikkelde wijnwetgeving in Duitsland.
Na bijna drie jaar bloggen over Duitse riesling zijn er ook voor ons nog altijd hiaten in onze kennis over hoe alles nu juist in elkaar past.

Daarom beginnen we aan een reeks artikels die de Duitse wijnwetgeving in historisch en economisch perspectief tracht te zetten.
Waarschijnlijk gaat dit ook nog niet 100% volledig zijn. We doen wat we kunnen, en delen alle informatie die we hieromtrent gevonden hebben.

Deel 1: De Duitse wijnbouw in de geschiedenis

Deel 2: De historische voorbode van de Duitse Wijnwet van 1971

Deel 3: De totstandkoming van de Duitse Wijnwet van 1971

De Duitse Wijnwet van 1971

Alvorens we de veranderingen van de wetgeving in 1971 gaan belichten, willen we eerst de analogie tussen het Duitse wijngaardsysteem en dat van de Bourgogne belichten.
Het systeem dat gangbaar is in Bordeaux (en het overgrote deel van de rest van de wijnwereld) stelt dat de naam van het wijndomein en de wijn nagenoeg synoniem zijn. Ch. Lafite-Rothshild is de naam van de wijn, van het domein, en van de wijngaarden waarvan zij eigenaar zijn. In Duitsland en Bourgogne kunnen verschillende producenten wijn van dezelfde wijngaard maken, waarbij ze ofwel een deel van die wijngaard in eigendom hebben, ofwel kopen ze druiven die daar geteeld werden door een andere eigenaar. Op het etiket worden dan de naam van het dorp en de naam van de wijngaard weergegeven. Zoals in Bourgogne de vermelding Volnay Le Cailleret staat voor het dorp (Volnay) en de wijngaard (Le Cailleret), kan je in Duitsland de vermelding Nierstein Ölberg zien, waarbij hier ook het dorp en de wijngaard apart vermeld worden, in die specifieke volgorde.

In vorige artikels van deze reeks kwamen we min of meer te weten hoe en waarom de Duitse wetgever de wijnwetgeving moest aanpassen.
De belangrijkste veranderingen die zich opdrongen waren:
– een nieuwe classificatiesysteem
– en nieuwe wijnregister en herorganisatie van de wijngaarden
– een verbod op veel van de vermeldingen die tot dan welig tierden op de Duitse wijnetiketten.

Mostgewicht: de rijpheid van de druiven

De nieuwe classificatie verdeelt Duitse wijnen in drie grote categorieën, waarbij voor elke categorie een minimum specifiek mostgewicht vereist is.
In volgorde van toenemend mostgewicht zijn de categorieën:
– Tafelwein (tafelwijn): wijn van druiven afkomstig uit Duitsland, gebotteld in Duitsland. De nieuwe benaming sinds kort is “Deutscher Wein“;
– Landwein: vergelijkbaar met Vin de Pays in Frankrijk. Deze kwaliteitsstap werd toegevoegd in 1982. Wijn afkomstig van een van de 19 toegelaten Landwein-regio’s.
– Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete (QbA): kwaliteitswijn uit een bepaald gebied. Sinds 2006 wordt de eenvoudigere term “Qualitätswein” gebruikt;
– Qualitätswein mit Prädikat (QmP): kwaliteitswijn met een bepaalde eigenschap. Vanaf 2008 spreekst men van “Prädikatswein“.
Deze categorie is nog eens onderverdeeld in vijf onderdelen. Met telkens toenemend mostgewicht zijn dit: Kabinett, Spätlese, Auslese, Beerenauslese, Trockenbeerenauslese.
Een wijn die met een bepaalde categorievermelding op de markt gebracht wordt moest minstens van druiven met een bepaald mostgewicht gemaakt zijn geweest. De wetgever erkent echter dat bepaalde regio’s koeler zijn dan andere, en dat sommige druiven trager rijpen dan andere. Daarom kunnen de vereiste suikergehalten verschillen tussen de regio’s en tussen de verschillende druiven binnen een regio.
Het mostgehalte van druiven wordt uitgedrukt in Oechsle.
De classificatie van de wijn wordt in deze wetgeving dus bepaald op het moment van de oogst, als het suikergehalte in de geoogste druiven gemeten wordt.
Chaptalisatie (het toevoegen van suiker aan de most) is toegelaten tot en met de QbA categorie.
Wat er later met de most en de wijn gebeurt, speelt verder geen rol meer. De categorie zegt dus ook weinig of niets over het aanwezige restzoet in de afgewerkte wijn. Zo kan een Spätlese zoeter zijn dan een Auslese, en zijn er “Auslese trocken” die droger zijn dan een traditioneel gemaakte Kabinett.

Wijnen die met vermelding Qualitätswein (vroeger QbA) en Prädikatswein worden gelabeld zijn verplicht om een keuring te ondergaan, waarna ze een A.P. nummer krijgen. Dit “Amtliche Prüfungsnummer” kan pas toegekend worden als aangetoond is dat de wijn van Vitis vinifera afkomstig is, dat de voorgeschreven opbrengst (hl/ha) niet overschreden is, en dat aan de vooropgestelde analytische en sensorische proef voldaan werd.
Het vermelden van het A.P. numer op het etiket is verplicht.

http://www.cswagner.com

De herkomst: Anbaugebiet, Bereich, Großlage en Einzellage

Om komaf te maken met het onoverzichtelijk aantal wijngaarden besluit de wetgever in 1971 om het herkomstsysteem radicaal te hervormen.

Afhankelijk van de categorie waarin de wijn valt (gebaseerd op suikergehalte van de druiven) kan de wijn een herkomstvermelding krijgen.
Voor Deutscher Landwein zijn er 19 toegelaten regio’s (“Landwein regionen“). Deze regio’s zijn in 2009 nog een keer aangepast.

Voor hoger geklasseerde wijnen gebruikt men de term “Anbaugebiet“. Er worden 13 duidelijk afgebakende wijngebieden bepaald.

http://www.germanwine.de

De Anbaugebiete worden verder onderverdeeld in “Bereiche“.
De onderverdeling in Bereiche gaf de mogelijkheid voor grote producenten om hun massaprodukt toch onder een aantrekkelijke benaming op de markt te brengen. De term Bereich is dan ook zeer omstreden. De kritiek komt er omdat de benaming van een Bereich dikwijls gelijkt of zelfs identiek is als een Einzellage, een kleine wijngaard met een hoger niveau dus. In de Rheingau bvb heeft het Bereich Johannisberg dezelfde naam als de beroemde topwijngaard Johannisberg.
Veel kwaliteitsbewuste producenten gebruiken het Bereich dus niet op het etiket van hun wijnen.
De 13 Duitse Anbaugebiete worden tellen 41 Bereiche.

Met de volgende onderverdeling wordt het alleen nog maar erger.
Het begrip “Grosslage” / “Großlage” verzamelt een aantal van de unieke kleine wijngaarden en maakt er een groot geheel van. Dikwijls is het oppervlakte van een Grosslage verspreid over verschillende gemeenten. Grosslage kan met vertalen als “collectieve wijngaard”. Door het invoeren van deze omschrijving is men volledig voorbij gegaan aan de unieke eigenschap van de individuele wijngaarden die er deel van uitmaken.
Momenteel telt Duitsand 165 Grosslagen. De gemiddelde grootte van een Grosslage is 600ha.
Wijnen met vermelding van een Grosslage kunnen uit één bepaalde wijngaard afkomstig zijn, maar mogen evengoed versneden worden met wijnen van andere wijngaarden binnen de Grosslage.
Voor de gemiddelde consument is het virtueel nagenoeg onmogelijk om een onderscheid te maken tussen een wijn met een Grosslage vermelding en een wijn afkomstig van een Einzellage. Wie kan zeggen of de Forster Mariengarten een Grosslage of een Einzellage is, en wat is het verschil dan met de Forster Kirchenstück?
Mariengarten is een Grosslage, die over drie gemeenten in de Pfalz reikt – dus niet enkel Forst -, Kirchenstück is een van de beroemste en duurste wijngaarden in Forst, een Einzellage dus, en behoort tot de Grosslage Mariengarten. Opzoeken kan hier…

Het vastleggen van deze gefuseerde wijngaarden doet de consument onterecht geloven dat de wijnen van speciale, historische wijngaarden afkomstig zijn, terwijl ze in feite uit een groot omringend gebied kunnen komen, dat gemiddeld zo’n tien keer groter is.
Gemiddeld bestaat een Grosslage uit 17 Einzellagen, zoals gedefinieerd in de wet van 1971, of 197 Einzellagen, zoals gangbaar voor de wijnwet van 1971.
Moest men eenvoudig het vermelden van het woord “Grosslage” op het etiket verplicht maken, dan zou al veel verwarring weggenomen worden. Helaas is dit, ook bij latere herziening van de wet, nooit gebeurd.

De laatste geografische onderverdeling is de “Einzellage“.
Met de wetgeving van 1971 bracht men de meer dan 30.000 wijngaarden terug tot zo’n 2600 Einzellagen.
De nieuwe wet vereiste dat een Einzellage tenminste 5ha groot moest zijn, hoewel daarop een aantal uitzonderingen werden toegestaan.
Een groot aantal namen van befaamde wijngaarden verdwenen, werden onderdeel van een wijngaarden met een andere of zelfs nieuwe naam.
In theorie was de nieuwe onderverdeling een vereenvoudiging, en zou het de benaming op de etiketten begrijpelijker maken. Maar die vereenvoudiging had een prijs. Door het uitbreiden in oppervlakte van de wijngaarden daalde in veel gevallen de oorspronkelijke kwaliteit van de wijngaard.

Uiteraard kwam op deze aanpassing ook kritiek. De vermindering van 30.000 wijngaarden naar 2600 werd als ongegrond beschouwd. Volgens de kritiek maakt het immers niet uit of er 30.000 of 300.000 zijn, er zijn zoveel Einzellagen als er zijn, ze hebben allemaal het recht om te bestaan, maar alleen de beste zullen een reputatie krijgen. Dus hoe verwarrend kan dat zijn? Niet alle 30.000 wijngaarden moeten geclassificeerd worden. Als er ooit een officiële Duitse wijngaardclassificatie zal gemaakt worden, zal deze waarschijnlijk uit niet meer dan 250 Einzellagen bestaan, waarvan dan nog enkel de bovenste 10% een reputatie zoals in Bourgogne zou kunnen opbouwen.

 

Bronnen:
een complete lijst van geraadpleegde bronnen volgt na deze reeks artikels…