De wijnwetgeving in Duitsland wordt binnenkort weer gewijzigd.
Op deze blog kan je al een lange reeks artikels over de ingewikkelde Duitse wijnwetgeving lezen, geschreven in 2015 en 2016 (via deze link te herlezen – en nodig aan een update toe).

Wat vooraf ging: De Duitse wijnwetgeving van 1971 kort samengevat

In 1971 werd in de Duitse wijnwetgeving een classificatiesysteem ingevoerd waarbij de herkomst van een wijn werd vastgelegd. Een “Qualitätswein bestimmte Anbaugebiete” (QbA) moet uit een van de 13 vooropgestelde wijnbouwgebieden afkomstig zijn. Elk gebied is verdeeld in ”Bereiche” of districten, waarvan er 41 zijn vastgelegd. Binnen een Bereich kunnen individuele wijngaarden gegroepeerd worden, wat men “Grosslagen” noemt. Momenteel telt men 165 Grosslagen.
Zowel de termen Bereich als Grosslage zijn zeer omstreden.
De benaming van een Bereich gelijkt dikwijls of is zelfs identiek als een Einzellage, een individuele wijngaard van een hoger kwaliteitsniveau. In de Rheingau bvb heeft het Bereich Johannisberg dezelfde naam als de beroemde topwijngaard Johannisberg.
Voor Grosslage: zie verderop in dit artikel.
En zelfs met de benaming Einzellage (unieke wijngaarden) is er met de invoering van de wijnwet in 1971 een probleem gecreëerd. De meer dan 30.000 toen gekende wijngaarden werden teruggebracht tot zo’n 2600 Einzellagen.
De wet vereiste dat een Einzellage tenminste vijf hectare groot moest zijn. Een groot aantal befaamde wijngaarden verdween hierdoor, of werd samengevoegd en onderdeel van wijngaarden met een andere of zelfs nieuwe naam.

Binnen de herkomstclassificatie is er een kwaliteitsclassificatie van kracht. Deze classificatie is gebaseerd op het suikergehalte van de most tijdens de oogst. Het uitgangspunt hier is dat hoe meer suiker in de most aanwezig is, hoe beter de wijn zal worden, en dus een hogere kwaliteitscategorie zal krijgen.
Om van “kwaliteitswijn” of QbA te mogen spreken is een minimum suikergehalte vereist van 55° tot 72° Oechsle, wat niet erg hoog is.
Een stap hoger in kwaliteit zijn de Prädikatsweine. In tegenstelling tot de QbA wijnen is chaptalisatie hier verboden. Deze categorie is nog eens onderverdeeld in vijf onderverdelingen, de gekende “Prädikate”. Met telkens toenemend mostgewicht zijn dit: Kabinett, Spätlese, Auslese, Beerenauslese, Trockenbeerenauslese. De absolute vereisten wat mostgewicht betreft zijn afhankelijk van het herkomstgebied: in warmere gebieden liggen de minimumvereisten hoger dan in koelere regio’s.
Dit systeem werd in 1971 ingevoerd vanwege het koele, noordelijke klimaat van Duitsland, waar volledige rijpheid van oudsher moeilijk te bereiken was. Met de klimaatverandering en een betere wijnbouw is volledige rijpheid tegenwoordig echter niet meer zo moeilijk te bereiken.
Door de herziening van het aloude Prädikatsysteem in 1971 werd kwaliteit verbonden aan rijpheid en gemeten in °Oechsle. Prädikatwijnen, ooit het paradepaardje van de Duitse wijncultuur, konden vanaf nu afkomstig zijn van een wijngaard waar eens aardappelen geteeld werden. Met dit op suikergehalte gebaseerde kwaliteitssysteem negeerde men de historisch bewezen superioriteit van bepaalde wijngaardsites en de kwaliteitsverschillen tussen producenten. Alleen te oordelen naar het etiket, lijkt een Riesling Spätlese van een toegewijde wijnmaker afkomstig van een topwijngaard van dezelfde kwaliteit te zijn als een Spätlese van een industriële producent afkomstig van een mindere wijngaard of Grosslage.

Binnenkort komt er dus een aanpassing van de wijnwet.

Op 11 februari 2020 verscheen een krantenartikel in de Algemeine Zeitung waarin  Ingo Steintz de besluiten van het bestuur van de Duitse Wijnbouwvereniging vrijgaf. Ingo Steintz is vice-voorzitter van de Duitse Wijnbouwvereniging en voorzitter van de Wijnbouwvereniging van Rheinhessen.
De besluiten waarover het artikel ging waren het resultaat van onderhandelingen die tot die tijd in het striktste geheim verlopen waren.
Om een idee te geven, Anne Krebiehl vertelt in haar video op 67 Pall Mall terloops dat ze van de op til zijnde wetswijziging al iets vernomen had op de VDP.Weinbörse in 2018. Sindsdien heerste er absolute windstilte.
Volgens het besluit van de Duitse wijnbouwvereniging zou de wetgever, dus de Duitse Bondsdag, een hiërarchie van vier niveaus in de wijnwet moeten opnemen.
Die vier niveaus zijn:
1 Gutswein (domeinbenaming)
2 Region/Großlage (streekbenaming)
3 Ortswein (dorpsbenaming)
4 Lagenwein (wijngaardbenaming)

Vooral over het tweede niveau was veel discussie. De vermaledijde term Grosslage wordt hier immers weer naar voren geschoven.

Wat zegt de huidige Wijnwet over Grosslage?
Het begrip “Grosslage” / “Großlage” verzamelt een aantal van de unieke kleine wijngaarden en maakt er een groot geheel van. Dikwijls is het oppervlakte van een Grosslage verspreid over verschillende gemeenten. Grosslage kan met vertalen als “collectieve wijngaard”. Door het invoeren van deze omschrijving is men volledig voorbij gegaan aan de unieke eigenschap van de individuele wijngaarden die er deel van uitmaken.
Momenteel telt Duitsland 165 Grosslagen. De gemiddelde grootte van een Grosslage is 600 hectare.
Wijnen met vermelding van een Grosslage kunnen uit één bepaalde wijngaard afkomstig zijn, maar mogen evengoed versneden worden met wijnen van andere wijngaarden binnen de Grosslage.
Voor de gemiddelde consument is het virtueel nagenoeg onmogelijk om een onderscheid te maken tussen een wijn met een Grosslage vermelding en een wijn afkomstig van een Einzellage. Wie kan zeggen of de Forster Mariengarten een Grosslage of een Einzellage is, en wat is het verschil dan met de Forster Kirchenstück?
Mariengarten is een Grosslage, die over drie gemeenten in de Pfalz reikt, dus niet enkel Forst, Kirchenstück is een van de beroemste en duurste wijngaarden in Forst, een Einzellage dus, en behoort tot de Grosslage Mariengarten.

Het artikel in de Algemeine Zeitung zorgde voor een stroomversnelling. Op 13 februari voelde het Bundesverband zich genoodzaakt om de voorstellen van de Duitse Wijnbond officieel bekend te maken. Die voorstellen waren inmiddels aan het Ministerie van Landbouw overgemaakt in de vorm van een wetsvoorstel voor hervorming van de wijnwet.

De achtergrond

In wezen gaat het erom het gaat erom de Duitse wijnbouw aan de Europese en internationale wetgeving aan te passen. Daarbij komen de hervormingen er onder druk van de internationale markten en de industrie. De beschermde oorsprongsbenaming wordt verder verfijnd, en moeten staan voor een duidelijk profiel en gebaseerd zijn op het principe van “hoe kleiner de herkomst, hoe hoger de kwaliteit“.
De doelstellingen van de hervorming is om het systeem van kwaliteit en etiket om te zetten in een nieuw, vereenvoudigd en transparanter systeem. De profilering van de beschermde oorsprong moet gebaseerd zijn op twee principes:
“De aanduiding van een oorsprong bevat een belofte van kwaliteit.” en “Kleinere oorsprong moet een grotere belofte van kwaliteit bevatten.”

Federaal minister van Landbouw Julia Klöckner verklaart het als volgt:
“Met de wijziging van de wijnwet willen we nieuwe marketingperspectieven openen voor onze wijnbouwers in Duitsland, meer toegevoegde waarde behalen en het marktaandeel van Duitse wijnen vergroten. Ik vind het bijzonder belangrijk dat alle producentengroeperingen in gelijke mate van de herziening profiteren. Hiervoor is een uniform wettelijk kader cruciaal. Enerzijds als leidraad voor de wijnbouwers, anderzijds om de nieuwe wijnprofielen duidelijk en begrijpelijk aan de consument te communiceren.”

Enkele details

De voorgestelde kwaliteitsdriehoek

Er komt dus een nieuw systeem met vier oorsprongsniveaus.

Het eerste niveau krijgt een beschermde oorsprongsbenaming g.U. (Geschützte Ursprungsbezeichnung). De wijnen hebben het niveau van de Gutsweine (domeinbenaming). De tot dusver geldende specificaties blijven van kracht.

Tweede niveau: Großlage/Bereich/Region
Voor dit niveau is de verplichte toevoeging van het “gebied” of “regio” vereist, voorafgaand aan de naam van de Grosslage (gemeente + Grosslage). Na een overgangsperiode van 3 jaar zou enkel nog de vermelding van Bereich toegelaten worden, en na nog eens 5 jaar moet worden nagegaan of dit kwaliteitsniveau kan worden weggelaten of dat de aanduiding voor Grosslage op dezelfde manier wijze kan als voor Bereich (dus zonder gemeentelijke naam).

Derde niveau: Orstweine
De gekende Ortsweine (dorpsbenaming) krijgen als verplichting om de naam van de gemeente te vermelden, en de volgende minimumcriteria worden voorgeschreven: het mostgewicht moet minimaal van Predikaatniveau zijn; als vroegst toegelaten verkoopdatum wordt 1 januari van het jaar volgend op de oogst vooropgesteld.

Vierde niveau: Lagenweine
Voor de Lagenweine, wijnen afkomstig van een individuele wijngaard, moet het dorp en de wijngaard vermeld worden, en gelden de regels dat het minimum mostgewicht minstens van Predikaatniveau moet zijn; de vroegste verkoopdatum is 1 maart van het jaar volgend op de oogst; restzoete wijnen van meer dan 20 g/l residuele suiker moeten een Predikaataanduiding krijgen.

Reactie van VDP

VDP is de elitevereniging van Duitse wijnproducenten, opgericht in het jaar 1910. 
VDP staat voor “Verband Deutscher Prädikatsweingüter”, tegenwoordig korter “VDP.Die Prädikatsweingüter”. 
Als tegenreactie op de wijnwet van 1971 voerde de vereniging een een eigen VDP classificatie in die sinds 2012 in haar huidige vorm bestaat. Die VDP classificatie baseert zich voornamelijk op de herkomst. Hier is men strikt uitgegaan van het principe “Hoe kleiner de oorsprong, hoe hoger de kwaliteit.”
Op de site van VDP lees je “dat de VDP.classificatie geen deel uitmaakt van de officiële Duitse wijnwet, maar eerder een in-house statuut is van de domeinen die lid zijn van VDP, voor wie de kwaliteit van een wijn gedefinieerd wordt door het “terroir”, waarbij dus oorsprong en kwaliteit inherent aan elkaar zijn verbonden. Hoewel deze classificatie enkel bindend is voor leden van VDP, is ze bezielend voor de Duitse wijncultuur als geheel.”

De vier kwaliteitstrappen van de VDP wijnen 

Op diezelfde 13de januari al schrijft het VDP een “brandbrief” over deze voorstellen.
Daarin verklaart het verbond dat de Duitse wijnbouwsector een structurele crisis doormaakt, met een verlies in de binnenlandse verkoop tot minder dan 40 procent van de markt, enorme exportdalingen en over het algemeen een acute moeilijke situatie voor wijnmakers en bedrijven. Wijnmakers zouden ook de huidige wetgeving niet meer tolereren. VDP vraagt om duidelijkere profilering, veel verdergaande beperkingen en een sterkere differentiatie van de markt.
Het VDP roept ook op tot het afzien van het gebruik van Grosslage omdat consumenten deze benaming niet van Einzellagen kunnen onderscheiden.

De voorstellen van VDP zijn niet zinloos of onbelangrijk: “Het nieuwe systeem is gebaseerd op basis van herkomst (Gebiet, Ort, Lage), die als zodanig ook voor de consument goed herkenbaar moet zijn. Het verschil tussen een onherkenbare Grosslage, waarvoor de voorschriften voor “Gebied” gelden, en een unieke Einzellage (bijvoorbeeld Deidesheimer Paradiesgarten naast Deidesheimer Hofstück of Piesporter Goldtröpfchen naast Piesporter Michelsberg) is voor geen enkele consument te onderscheiden.
Het falen van de hele hervorming is daarmee niet onwaarschijnlijk.
Een mogelijk compromis, dat echter ook moeilijk te verdedigen is, is om de vermelding ‘Region’ voor de naam van de Grosslage te plaatsen (bijvoorbeeld Deidesheimer Paradiesgarten naast de Region Deidesheim Hofstück, Piesporter Goldtröpfchen naast de Region Piesporter Michelsberg).”
Wat dit betreft zou het trouwens veel zinvoller zijn om nieuwe regionale namen te bedenken en te introduceren, zodat die geassocieerd kunnen worden met toeristische bestemmingen, want dan weer een meerwaarde voor de consument zou zijn.

Tot slot

Het zal duidelijk zijn dat een ingrijpende wetswijziging zoals hier wordt voorgesteld niet op korte tijd kan verwezenlijkt worden. Uit goede bron verneem ik dat het minstens anderhalf tot twee jaar en mogelijk veel langer gaat duren vooraleer we in de praktijk iets van de nieuwe wet zullen merken.
Het mag trouwens ook duidelijk zijn dat de nieuwe wet grotendeels is geschreven op maat van de grote Kellereien, die zo hun wijn met een aantrekkelijke maar in feite nietszeggende benaming aan de man gaan kunnen blijven brengen.
Hoe de nieuwe wet geïntegreerd zal worden in het bestaande systeem gebaseerd op suikergehalte van de most blijft voorlopig ook helemaal onduidelijk.

Afwachten wat dit voor ons als wijnliefhebber allemaal gaat betekenen.

Bronnen:
Anwalt.de
Weinplus.de
Bundesministerium bmel.de
Bundesministerium Pressemitteilung
Meininger.de VDP Brandbrief
Meininger.de Neuausrichtung
Meininger VDP pdf

Advertentie