Ondertussen bestaat deze blog vijf jaar.
Het moet zijn opgevallen dat we ons, een uitzondering hier en daar niet te na gesproken, voornamelijk toegespitst hebben op rieslingwijnen uit Duitsland en de Duitse wijnwereld en -wetgeving in het algemeen.
Na vijf jaar wordt het hoog tijd om het vizier wat ruimer in te stellen, en eens over de Duitse grenzen heen te kijken.
Waar ter wereld maakt men nog rieslingwijn? Wat zijn daar dan de eigenschappen van, en wijkt dat af van wat men in Duitsland produceert?
Dit artikel werd geschreven door Peter Depré.
Peter Depré is wijnhobbyist, gediplomeerd sommelier en docent Syntra Antwerpen en Leuven, oa. over de regio’s Elzas en Duitsland.
Peter is gepassioneerd door de geschiedenis, de mooie ligging en de (Frans-Duitse) cultuur van de Elzas en gaat er al vele jaren op wandel-, fiets- en wijnexcursie.
De zo verscheiden terroirs van de Elzas hebben voor Peter geen geheim.
Grand Cru wijngaarden in de Elzas: zijn ze allemaal geschikt voor riesling?
1- Korte historiek
De creatie van een Grand Cru statuut had als doel de beste wijngaarden per gemeente omwille van ligging, ondergrond , aangeplante druivenrassen en striktere rendementsbeperkingen te kunnen differentiëren van meer generieke wijnen.
De afbakening en promotie tot grand cru wijngaard is het werkgebied van de INAO (Institut National des Appellations d’Origine des vins) die dit doet in overleg met de gemeentelijke instanties. Finaal wordt alles gegoten in een wettelijk decreet met verschijnen in het Journal Officiel de la République Française (het Franse “Staatsblad”).
Het waren vooral bekendere wijnhuizen zoals oa. Domaine Weinbach met Theo Faller, Hugel, Beyer en Trimbach die hier sterk voor pleitten teneinde internationaal de Elzas wijnen prominenter op de kaart te zetten.
In totaal zijn er 51 afgebakende wijngaarden die de titel van Grand Cru mogen dragen.
Men is 1975 gestart met 1 wijngaard: nl de Schlossberg in Kientzheim/Kaysersberg, de wijngaard waar Domaine Weinbach op actief was.
de grand cru Schlossberg
24 andere wijngaarden promoveerden tot grand cru in 1983. Een bijkomende
25 wijngaarden werden gevalideerd in 1992. Tot slot werd de Kaefferkopf (Ammerschwihr) in 2007 ook erkend als grand cru.
Alle grand cru wijngaarden bevinden zich op hellingen, die meestal zuid tot zuid-oost georiënteerd zijn.
2- Druivensoorten
Er zijn slechts 4 druivensoorten die in aanmerking komen voor de titel van AOC Grand Cru d’Alsace, zijnde riesling, gewurztraminer, pinot gris en muscat d’Alscace. Andere druivenrassen zoals Pinot Noir, Sylvaner (1 uitzondering), en Pinot Blanc mogen op deze wijngaarden aangeplant zijn, maar krijgen niet het label Grand Cru.
Globaal nemen riesling en gewurztraminer het voortouw in de Grand Cru wijnen met elk ongeveer 39,5% van de productie, elk jaar een beetje verschillend in functie van het jaartal en de opbrengst. Muscat staat voor 1% van de wijnen en Pinot Gris voor 20%.
3- Welke Grand Cru’s zijn vooral gereputeerd voor riesling?
Sommige terroirs zijn meer geschikt voor riesling, maar het is dikwijls vooral de wijnmaker die ervoor zorgt dat bepaalde grand cru wijngaarden op een hoger niveau getild worden.
De globale trend is dat riesling zich beter voelt op armere grond, terwijl gewurztraminer vooral tot zijn recht komt in vollere, zwaardere ondergrond, zoals mergel-kalkhoudende ondergrond. Vooral de mergel zorgt hier voor kracht, kruidigheid en structuur. Dit is de biotoop voor pinot-rassen en gewurztraminer. Riesling loopt hier het risico zijn precisie en finesse te verliezen.
In het noordelijk gedeelte van de Elzas, in het departement Bas-Rhin zijn de temperaturen net iets lager dan in de zuidelijk gelegen regio om en rond Colmar. Dit komt de rieslingdruif ook ten goede, al liggen de meeste en meest gereputeerde grand cru wijngaarden grotendeels in het zuidelijk gedeelte van de Elzas (tussen Selestat en Guebwiller).
Een overzicht van welke ondergrond zeer geschikt is om hoogstaande riesling te maken.
- Graniet en Gneiss
Geërodeerd oergesteente, dat zorgt voor harde ondergrond die zeer goed water doorlaat maar de wijnrank ook verplicht om diep te gaan zoeken naar voedingstoffen in periode van droogte.
Granietgrond vind je rond Colmar op de hoger gelegen wijngaarden en in mindere mate rond Dambach La Villé.
Dergelijke wijnen zijn elegant, rank, eerder floraal, met een mooie fijne aciditeit. Expressief in hun jeugdjaren. Ze scoren vooral hoog in koelere en vochtigere jaren zoals 2013, 2008, 2010. In warmere jaren zoals 2003, 2009 en 2015 kan er droogtestress optreden.
Topwijngaarden: Schlossberg (Kientzheim), Sommerberg (Niedermorschwihr), Brand (Turckheim).
De steile helling om en rond Niedermorschwihr ( Sommerberg)
Op te volgen: Wineck-Schlossberg (Katzenthal) met Meyer-Fonné als getalenteerd wijnmaker.
- Zwarte leisteen
Zwarte leisteen is vrij uniek in Elzas en kom je enkel tegen in Andlau op de Kastelberg. Andlau is wat noordelijker gelegen, dus frissere temperaturen dan bvb rond Colmar. Dit komt de riesling ten goede. Kiezelachtige ondergrond laat minder water door dan graniet en is uitermate geschikt voor Riesling.
De Kastelberg is beperkt in oppervlakte (5,82 ha) maar zeer mineraal, hebben veel tijd nodig om tot ontwikkeling te komen. Slank type van riesling.
Referentiewijnmakers: Kreydenweiss, Guy Wach, Remy Gresser.
De grand cru Kastelberg te Anlau
- Vulkanisch
Exclusief terroir in het uiterste zuiden van de Elzas in Grand Cru Rangen te Thann en herondekt door Zind-Humbrecht.
Krachtige, expressieve riesling met steeds een rokerige toets. Ook zeer geschikt voor Pinot Gris. Exclusief en duur, voor diegene die de vollere riesling opzoeken.
Wijnmakers: Zind-Humbrecht, Schoffit, Schaetzel
- Zandsteen ( Grés) in combinatie met andere componenten
Zuivere zandsteen kom je zelden tegen. Meestal is er een mix van zandsteen, kalk, mosselkalk, dolomiet.
Zandsteen zorgt voor een bodem die goed opwarmt. Zandsteen zorgt voor wijn met steenfruit zoals abrikoos, appel, ziltigheid. Deze wijnen zijn direct, expressief.
Een voorbeeld hiervan is de Kitterlé (Guebwiller):
Hoe meer kalk des te meer verfijnde aciditeit, maar ook des te meer tijd die de wijn nodig heeft om tot ontwikkeling te komen. Als er dan nog eens mergel in de bodem zit, krijg je body en structuur.
Typische voorbeelden van wijngaarden die zandsteen combineren met andere ondergrondcomponenten zijn de Kirchberg de Ribeauville, Geisberg (Ribeauvillé), Schoenenbourg (Riquewihr). Dit zijn allemaal topwijngaarden voor riesling. 
- Kalkhoudende ondergrond
Wie kalk zegt, denkt aan finesse en rechtlijnigheid. Kalkhoudende grond zorgt voor een performante waterhuishouding voor de plant, waardoor de wijngaard beter bestand is om periodes van droogte te doorstaan.
Steeds wijnen met sterk bewaarpotentieel die ook zeer gesloten kunnen zijn in hun jeugd.
Mooie kalkhoudende terroirs zijn de Furstenstum (Kientzheim), Rosacker (Hunawihr)
Mergel in combinatie met kalk zorgt voor vollere wijnstijl die meer aansluit bij gewurztraminer (vb Sonnenglanz, Mambourg).
4- Top 5 riesling wijngaarden in Elzas en wijnmaker die deze wijngaard groot heeft gemaakt
Sommerberg (Niedermorschwihr): Albert Boxler
Geisberg (Ribeauvillé): André Kientzler
Schlossberg (Kientzheim): Domaine Weinbach
Kastelberg (Andlau): Kreydenweiss
Brand (Turckheim): Josmeyer, Zind-Humbrecht
5- Enkele interessante weetjes
Sommige internationaal gereputeerde wijnmakers labelen hun Grand Cru Riesling niet onder de vlag Grand Cru. Zij vinden dat de rendementsvereisten niet streng genoeg zijn en hebben zich dus gedistantieerd.
Voorbeelden hiervan zijn:
Trimbach Clos St Hune komt uit de Rosacker grand cru
Hugel Riesling Jubilé: Riesling uit de grand cru Schoenenbourg
Leon Beyer: Riesling Cuvée Particulière, komt uit de grand cru Eichberg
Peter schrijft in een volgend deeltje over minder bekende cru’s en wijnmakers in de Elzas, die misschien niet tot de absolute top behoren maar die sterk opkomend zijn en prijs-kwaliteit mooie wijnen maken.
Lees ook:
Riesling wereldwijd, een overzicht: inleiding
Riesling wereldwijd, een overzicht: de Elzas (Alsace)
vrienden van de riesling 