Weingut Egon Müller, Scharzhof (Saar): een onvergetelijk bezoek, aristocratische rieslingwijnen – deel 2, de degustatie

Tags

Auslese, Beerenauslese, Cabinet, Deutsches Weininstitut, Duitse Riesling, Egon Müller, German wine, Kabinett, Mosel-Saar-Ruwer, Prädikat, riesling, Saar, Scharzhof, Scharzhofberg, Spätlese, Trockenbeerenauslese

Het statige Weingut Egon Müller – Scharzhof ademt aristocratische chique uit. De wereldberoemde wijngaard met dezelfde naam loopt bijna tot aan de achterdeur van het landhuis.
Samen met Stefaan mocht ik op bezoek bij de iconische wijnmaker Egon Müller.
We werden uitgenodigd door de Nederlandse invoerder Sjaak Van de Graaf van Neerlands Wijnhuis.

Lees ook (eerst): Weingut Egon Müller, Scharzhof (Saar): een onvergetelijk bezoek, aristocratische rieslingwijnen – deel 1

De degustatie
Aan etiketten doen ze hier niet. Tenminste niet vandaag, voor deze degustatie. De flessen komen rechtstreeks uit de kelder, Veronika haalt ze op, stoft ze af, serveert en laat ons eerst proeven en bespreken alvorens de wijn bekend te maken. Erg interessant!

We beginnen met Château Belà Riesling 2017, uit Slowakije dus.
Een beetje moeilijke neus met honing, lokum, groen en gedroogd fruit, kruidig en strak in de aanzet, olieachtig mondgevoel, goede lengte en materie, kruiden en wat tannines in afdronk. 
Egon vertelt dat de wijngaarden in Slowakije momenteel nog gedeeltelijk uit de oorspronkelijke (Oostblok-)klonen bestaan die geselecteerd zijn naar opbrengst, maar stelselmatig worden herplant om meer kwaliteit te bekomen. Deze 2017 is mooi, zij het in een specifieke, eerder speciale stijl.

Weingut Egon Müller Scharzhofberger Riesling Kabinett Alte Reben (Versteigerung) 2018
De duurste Kabinett ter wereld, dus. De foeder die met spontane gisting startte stopte ook spontaan, waardoor deze wijn ontstond.
Finesse en intens geschakeerd, mineraal, nog wat wild, appeltjes, rabarber, stenen, metalig, kers. Extreem sappig, verfijnd lichtvoetig, zuiver fruit van zachte citrus, groene en rode appel, met een lange afdronk die wat honing heeft, samen met citrus en kleine kruiden. Geweldig mooi!

Weingut Egon Müller Scharzhofberger Riesling Kabinett 1989
Uit het warme jaar 1989 komt deze Kabinett.
In de eerste neus wat stoffig, met firne en paddestoel, olie (géén pétrolé). Even later gedroogde abrikoos, steenfruit, walnoot, sinaas(schil) en kruiden als venkelzaad, guimauve, roosjes. Complex maar zo veelzijdig dat het haast onbenoembaar wordt. Ook in de mond die edele complexiteit, licht en dartel met kruidigheid, steenfruit, citrusschil en besjes. Nootjes en amandel, ziltig mineraal. Het zoet is helemaal versmolten, de zuren zijn zacht en aangenaam. Lange afdronk. Groot!

Weingut Egon Müller Scharzhofberger Riesling Spätlese 2015
In 2015 werd deze Spätlese geoogst bij de eerste aanzet van Botrytis: de druiven verkleurden maar ze waren nog niet verschrompeld of ingedroogd. perfecte timing heet dat dan.
Intrigerende neus van slagroom, blauw fruit, sinaascake, mint, kaarsvet, zeste. 
Vibrant en energetisch in aanzet, complexe sappigheid. Licht fruitzoet met weer die zachte zuurtjes eronder, verfijnd. Citroen en groene citrus, groene appel. Korrelig mondgevoel.
Extreem lange afdronk, klein tropisch fruit, romig, ziltig. Wijn met een grote toekomst.

Weingut Egon Müller Scharzhofberger Riesling Spätlese 1999
Verbazend lichte en jonge kleur voor een wijn van 21 jaar oud.
Honing, citroentjes, kruiden, mineraliteit. Eerder koel in de neus, met thee, wat groen hout, rozijnen en nootjes.
Rijp en exotisch, noten, kruiden. iets breder, waarschijnlijk meer Botrytis. Donkere kastanjehoning, fijne zuurstructuur, dartel mondgevoel. Lange, kruidige afdronk, bijna droog, met kleine tannines. Terugkomend met room, citrus, perzik. Wat een fantastische wijn is dit!

Weingut Egon Müller Scharzhofberger Riesling Auslese 2017
100% Botrytis voor deze wijn. “Het kan ook 99% zijn”, grapt Egon Müller.
In mostgewicht zou dit ook Beerenauslese kunnen geweest zijn. Maar mijnheer Müller heeft hier gekozen voor een stijl die getypeerd wordt door de Botrytis, omdat dat de stijl van het huis is. Er wordt bij Wgt Scharzhof trouwens minder en minder Beerenauslese gemaakt. De laatste was in 2015. Dat heeft niet zozeer met het suikerniveau te maken, maar wel met wat men voor ogen heeft, het plan dat ze in hun hoofd hebben om in de jaargang te maken.

Mijn bladzijde in mijn schriftje is amper genoeg om alle indrukken te noteren die deze wijn oproept.
Honing, boterzuren, ziltigheid, gekonfijt en turks fruit, gedroogde abrikoos, witte chocolade. Rabarber, tijm, honing, vanille. Ananas. Groene grassigheid.
In de mond complex en breed, maar toch gefocust. Honingachtig, romig en ziltig. Ananas, mango, citrus, limoenschil. Lange talmende frisse afdronk met citrus, kruiden en honing. Diep en fijn. Erg complexe wijn, een voorrecht.

Weingut Egon Müller Scharzhofberger Riesling Auslese 1997
1997 was een jaar met veel vorst. Ondanks alle moeilijkheden is het het lievelingsjaargang van Egon Müller IV, voornamelijk omwille van de drinkability, zegt hij.
Bos en paddenstoelen eerst, wierook en wax. Medicinale pleister, peper, truffel, hennep. Zuurtjes in aanzet, geïntegreerd zoet, gekonfijt fruit, citroenschilletjes, groene kruiden. Ziltige afdronk, met honing en citroentjes. Lang. Mooi. Groot.

Weingut Egon Müller Scharzhofberger Riesling Eiswein 1983
37 jaar is de wijn. De kurk stribbelt wat tegen, het niveau in de fles is wat lager dan verwacht (-4cm schat ik), dus Veronika en Egon zijn wat ongerust. Maar de wijn is perfect.
1983 was een groot jaar voor Eiswein.
Deze wijn werd aangeboden op de veiling van 1984 en werd toen voor even de duurste wijn ter wereld.
Oranjebruine kleur, erg veel evolutie. Evolutieve neus van gebrande suiker, rook, apotheek. Complexe kruidigheid. Gedroogd rijp fruit, rozijntjes en gedroogde pruimen. Tabak, munt, walnoot.
Koffie, karamel, rozijnen in de mond. De frisse zuren zijn bewaard, samen met een ziltige complexiteit. Honing en compote van rijp exotisch fruit. Saliniteit valt echt op!
Rijpe en talmende afdronk met zoet honingtonen.

Hebben de druiven voor Eiswein ook Botrytis?, wil Stefaan weten. Dat is van minder belang, luidt het antwoord. Het is veel belangrijker om de gezondheid van de druiven te beoordelen. Heeft het wel zin om deze druiven te laten hangen, moet de vraag zijn. Als riesling te ver rijp is, dan heeft het geen zin. Daarom is de lange rijpingscyclus in de Saar zo van belang.

Enkele wetenswaardigheden

Stefaan stelt vraag na vraag, en Herr Müller antwoordt graag. Bescheiden en bedachtzaam, met zachte stem en op een erg down to earth manier. Veronika vult hier en daar aan.
Zo willen we weten hoe in de wijngaard bepaald wordt van welke percelen welke predikaatswijnen zullen geproduceerd worden. “Dat is geen geheim, zegt Egon, want elke jaargang begint met een plan. Je stelt verwachtingen, en naarmate de druiven zich ontwikkelen en rijpen stel je het plan bij, om tegen de oogst een goed beeld te hebben van wat en waar welke wijn kan opleveren. De kleur bekijken, analyseren, proeven, en dan oogsten en binnenbrengen. 
Dan weten we welke percelen voor Kabinett en Spätlese zullen zijn. Voor Auslese maken we dan een speciale selectie, door selectie met verschillende manden tijdens het oogsten.”
Dikwijls gaan we ook eerst door de wijngaard om de besjes voor BA en TBA te oogsten, voor de grote trossen worden geknipt.
Het team van plukkers is uitermate belangrijk, ze moeten de nodige ervaring hebben en het vertrouwen verdienen vooraleer ze door de wijnstokken mogen gaan. “Want je kan wel optimaal rijpe druiven hebben, als de plukkers niet weten wat en hoe ze moeten oogsten, komt er van uiteindelijk toch niks van.”

De wijnen van Wgt Scharzhof hebben steeds wat Botrytis meegekregen. Zelfs in de Kabinettwijnen is dat niet ongewoon. Toch lijkt dat wat vreemd, want de Saar is een van de koelste gebieden van Duitsland wat wijnbouw betreft, en rond de Scharzhofberg staat er steeds een beetje wind die de druiven droogt. Toch is er altijd wat Botrytis, zegt Egon. Als je de druiven optimaal rijp laat worden, dus laat oogst, dan zet edelrot zich in, onafhankelijk van de weers- en vochtomstandigheden. “Tenzij je gaat sproeien, natuurlijk,” voegt hij er fijntjes aan toe.

Doorheen het gesprek vangen we interessante details op over de manier van wijn maken op het domein.
In de kelder gebeurt er geen schilweking, alles wordt direct geperst. Je zou meer smaakstoffen en meer mondgevoel uit de druiven kunnen laten weken, vertelt Egon, maar je verliest tensie, spanning, finesse. En dat is net waar hij naar streeft.

Alles wordt zo veel mogelijk spontaan vergist in grote foeders van 1000 liter. Met uitzondering van de hoogste predikaten BA en TBA, die onmogelijk op spontane wijze gestart kunnen worden.
In de kelder gaat alles zo veel mogelijk zonder interventie. Dat houdt in dat zelfs dan nog een vat zich anders kan en mag ontwikkelen dan gepland. De keldermeester intervenieert ook zelden om een wijn te stoppen op een bepaald moment in de gisting, om bijvoorbeeld het niveau van restsuiker te behouden. “Dat heeft een risico, zegt Egon, omdat je de kans loopt dat de volgende dag andere vaten spontaan stilvallen, en je dat ene vat misschien had kunnen gebruiken om de assemblage te perfectioneren.” Feeling en ervaring is belangrijk en wordt hier hoog aangeschreven.
De foeders met wijn die voldoende restsuiker heeft behouden worden afzonderlijk gebotteld. De wijnen die verder wijn uitgegist worden geassembleerd, soms met wijnen die teveel suiker behielden en onvoldoende aciditeit hebben verkregen.

En dan tenslotte de vraag die we niet goed durfden stellen, maar omdat de sfeer opperbest is riskeert Stefaan het toch. Biologisch, biodynamisch, of niet?
Egon antwoord eerst met een kwinkslag. “Ik zou niet zover durven gaan en beweren dat ik een aanhanger van de leer van Steiner ben...”
Maar hij werkt wel zo organisch mogelijk. Zo is voor de jaargang 2017 volledig op organische manier gewerkt.
Weingut Scharzhof gebruikt al dertig jaar geen insecticide of herbicide.
Onkruid wordt met de hand weggemaaid, een erg arbeidsintensieve klus, zeker in de oude aanplant, de vijf hectare waar de wijngaard steil is en de ruimte tussen de druiven beperkt. Ze ploegen hier regelmatig, en diep. Grassen tussen de druivenstokken zijn niet echt nodig, ze zorgen eerder voor competitie naar water en voedingsstoffen, en dat is niet de bedoeling.

Besluit
Ik moet eerlijk zijn en bekennen dat een bezoek bij Egon Müller niet op mijn bucketlist stond. Ik ging ervan uit dat de man onbereikbaar zou zijn, out-of-my-league zoals ze dat in het Engels zeggen.
Dus ik moest even in mijn arm knijpen toen de uitnodiging kwam. En nog eens toen ik echt in de zetel in het salon op Scharzhof plaatsnam.

Egon Müller bleek een warm, ietwat terughoudend persoon te zijn. Met twee voeten op de grond, bereid om op veel vragen te antwoorden, om dieper in te gaan op zijn manier van denken, zijn manier van werken, zijn filosofie en zijn wijnen. Terecht -uiteraard – is hij trots op wat hij en zijn voorgangers voor hem hebben verwezenlijkt. Maar toch ook wat verbaasd over die roem, en de prijzen die men bereid is om voor zijn wijnen te betalen. Met wat zelfspot ook, soms. Net zoals recent nog in het artikeltje van Jancis Robinson te lezen was: tijdens het proeven van de Scharzhofberger Trockenbeerenauslese 2018 grijnsde hij en zei: “Ik zou dit de hele dag kunnen drinken – als ik het kon betalen.”

Mijn dank dan ook aan Sjaak Van de Graaf die Stefaan uitnodigde, en aan Stefaan die ervoor zorgde dat ik mee kon.
And of course I also would like to express my gratitude towards Herr Egon Müller for the warm welcome and the memorable tasting. Also big thanks to Veronika.
It was an experience that I will keep for long in my memory.

De wijnen van Egon Müller – Scharzhof worden in Nederland ingevoerd door Neerlands Wijnhuis, in België door Luc Hoornaert, Swaffou.

Bronnen:
Crushwineco.com
The World of Fine Wine: Genius Loci Scharzhofberg (Anne Krebiehl MW)
Mosel Fine Wines
The Legend of Scharzhofberg – in Wine Atlas of Germany (Dieter Braatz, Ulrich Sautter, Ingo Swoboda, Jancis Robinson)
Jancisrobinson.com

Advertentie

Weingut Egon Müller, Scharzhof (Saar): een onvergetelijk bezoek, aristocratische rieslingwijnen – deel 1

Tags

Auslese, Beerenauslese, Cabinet, Deutsches Weininstitut, Duitse Riesling, Egon Müller, German wine, Kabinett, Mosel-Saar-Ruwer, Prädikat, riesling, Saar, Scharzhof, Scharzhofberg, Spätlese, Trockenbeerenauslese

Het statige Weingut Egon Müller – Scharzhof ademt aristocratische chique uit. De wereldberoemde wijngaard met dezelfde naam loopt bijna tot aan de achterdeur van het landhuis.
Samen met Stefaan mocht ik op bezoek bij de iconische wijnmaker Egon Müller.
We werden uitgenodigd door de Nederlandse invoerder Sjaak Van de Graaf van Neerlands Wijnhuis. Die was er zelf ook, en had nog wat genodigden bij, gerenommeerde sommeliers die vier uur hadden gereden en na de degustatie er terug vier uur auto voor over hadden om hier te mogen zijn.
Wij combineren met een overnachting dus we kunnen het wat rustiger aan doen.

Weingut Egon Muller in Wiltingen is een van de belangrijkste wijnbedrijven in heel Duitsland, en in de wereld. Voor liefhebbers van Duitse wijn is er gewoon geen andere producent die dezelfde hoogte haalt. Net zoals Domaine de la Romanée-Conti het referentiepunt in zijn regio is, is Weingut Egon Muller met de beroemde Scharzhofbergwijngaard een baken van kwaliteit en de absolute referentie voor (zoete) rieslingwijnen ter wereld.

Het is koud, eind januari. Onderweg, op de hoogste toppen van de Ardennen en Eifel ligt een dun laagje sneeuw.
We komen een half uurtje te vroeg aan in Wiltingen, dus we kunnen de beroemde Scharzhofberg en zijn wijngaarden nog even verkennen. Met dikke jas en muts proberen we de plassen modder zo veel mogelijk te vermijden.
De signatuuraanplant van Egon Müller staan dichtbij de woning: oude rieslingstokken die als “single stake” aan een enkele stok zijn opgebonden. Het zijn de oudste rieslingstokken hier aanwezig, aangeplant rond 1900, op hun eigen wortelstok, dus zonder ent op onderstok. Ze worden met aandacht verzorgd. Het opbinden doen ze hier met raffia, om vooral geen schade aan de stok te berokkenen.
Ze zijn dan ook erg waardevol en belangrijk in de ogen van Egon Müller IV. In het artikel van Anne Krebiehl in World of Fine Wine zegt hij: “Ik geloof dat deze stokken betere wijnen opleveren. Het is een complexe mozaïek, en als ik er maar iets aan zou veranderen, zou het geheel uit balans worden gebracht.
Als je er één rij van uittrekt, is die voor altijd verdwenen. Dat soort fouten kun je maar één keer maken. Deze oude percelen zijn er nog steeds, en het is een geluk dat ze er zijn. Ik zeg gewoon tegen mezelf dat ik zo lang door moet gaan als ik het me kan veroorloven. Het is ook een financiële inspanning. Maar zolang ik geld krijg voor mijn wijn om de rekeningen te betalen, blijf ik doorgaan. ”

13 uur: stipt op tijd gaan we binnen, en worden verwelkomd door Egon Müller IV, de huidige eigenaar en keldermeester. We mogen plaatsnemen in de standingvolle proefruimte: klassieke meubels, donker houten tegen de muur, de vele schilderijen stellen vooral paarden voor. De plaats naast Herr Müller blijft gereserveerd voor zijn assistente en manager van het bedrijf, Verokina Lintner. Zij zorgt voor de wijnen, en weet interessante informatie toe te voegen als Egon zelf even moet nadenken.
Want Stefaan had vragen voorbereid, en die werden een na een afgevuurd. En tegelijk moesten we proeven, van de meest geweldige rieslingwijnen die ik ooit al mocht proeven. Zelden verschenen er zulke hoge scores in mijn notitieboekje.

Maar eerst een beetje geschiedenis…
De eerste vermelding van de Scharzhofberg-wijngaard dateert van 1037. De wijngaard stond al bekend om de uitstekende kwaliteit van wijnen die in de jaren 1300 hier werden geproduceerd.
Het landgoed Scharzhof en het grootste deel van de wijngaard Scharzhofberg komen in bezit van de familie Müller in 1797, toen Napoleon de bezittingen van de kerk onteigende en per opbod verkocht. De eerste koper was ene Johan-Jakob Koch, die monnik was geweest in het klooster van Saint Marien ad Martyres in Trier, de vorige eigenaar van het domein dat nu onteigend werd. Johan-Jakob huwde en kreeg zeven kinderen; een van zijn dochters trouwde met Felix Muller in 1837. De zoon van Felix was Egon Muller, die nam het familiebedrijf over in 1880 toen hij 28 jaar was. Vanaf dan kreeg een zoon in elke volgende generatie de naam Egon. Egon I overhandigde het beheer van het familiebedrijf aan zijn zoon Egon II na de eerste wereldoorlog, en diens zoon Egon III nam het in 1945 over. Tijdens WOII werd de Scharzhofberg erg beschadigd en verwaarloosd. Om een idee te geven: de oogst van 1945 leverde slechts 800 liter wijn op. Gelukkig had echter een redelijk stuk van de oude wijnstokken de oorlog overleefd. Sommige van deze oude wijnstokken zijn nog steeds in productie vandaag, en de familie Müller bezit nog een kleine hectare wijnstokken op de Scharzhofberg die dateren van tussen 1880 en 1890 en zijn geplant op niet-geënte onderstammen. In 1959 werd Egon IV geboren, en die nam het bedrijf over in 1985 en maakte zijn eerste wijnoogst alleen in 1991, hoewel hij er snel op wijst dat zijn vader hem toen nog bijstond met raad en daad.

De Scharzhofberg
De Scharzhofberg is ontegensprekelijk de meest bekende wijngaard van Duitsland. Sinds eeuwen is de naam verbonden aan de familie Müller, hoewel er ook andere wijndomeinen actief zijn en aanplant hier hebben: von Hövel, Reichsgraf von Kesselstadt en van Volxem bijvoorbeeld.
VDP noemt de wijngaard volgens hun website VDP.GROSSE LAGE SCHARZHOFBERGER. “Scharzberg” is dan weer de naam van de heuvel waarop de wijngaarden zich bevinden.
We hebben zelf ervaren hoe steil de helling is. De hellingsgraad varieert tussen de 30° en 60°, de hoogte van 180m tot 310m. Het uitzicht en de omgeving zijn niet echt spectaculair te noemen. Je ziet een paar boerderijen, wat bos, en het gebouw van Weingut Egon Müller. De Saar is niet te zien vanaf hier.
Het belangrijkste kenmerk van de Scharzhofberg is de bodem. De verweerde leisteen hier is kruimelig en erg zacht, onze schoenen zakken een beetje in de grond. Het ijzergehalte is erg hoog, dat merken we ook: de plassen onderaan zijn na de hevige regen van de afgelopen dagen rood gekleurd.
De zuid- tot zuidoostelijke helling en het koele klimaat zorgt voor een lange rijpingstijd van de druiven.

De Scharzhofberg.

Weingut Egon Müller zu Scharzhof vandaag
Egon Muller IV is een van de meest gerespecteerde persoonlijkheden in de Duitse wijnwereld.
Weingut Egon Müller is het enige Duitse lid van de groep Primum Familiae Vini, die twaalf van de meest prestigieuze wijnfamilies ter wereld bij elkaar brengt. Andere leden zijn onder andere Vega Sicilia (Ribera del Duero), Château Mouton Rothschild (Bordeaux), Tenuta San Guido (Toscane) en Maison Joseph Drouhin (Bourgondië).

Naast Weingut Egon Müller heeft Egon IV ook het naburige domein Le Gallais in bezit, met wijngaarden op de Wiltinger Braune Kupp. Hij is ook actief in Australië waar hij rieslingwijn maakt in een joint venture onder de naam Kanta, en heeft een project in Slowakije onder de naam Château Bela, wat een een oud wijnproducerend landgoed is in het zuiden van Slowakije, aan de oevers van de Donau.

Egon Müller bezit 8,3 ha van de 28 hectare wijngaard op de Scharzhofberg.
Hiervan wordt enkel zoete wijn gemaakt, van Kabinett tot Trockenbeerenauslese en Eiswein.

Egon Müller IV is ervan overtuigd dat het beperken van opbrengsten in de wijngaard een belangrijk element is om geweldige wijn te maken. Hij streeft er naar om de opbrengst onder de zestig hectoliter per hectare te houden. Daardoor hebben zijn wijnen  meer concentratie en intensiteit, met een groot potentieel tot rijping, waardoor ze op jonge leeftijd bijna hermetisch gesloten kunnen zijn.
We kunnen natuurlijk niet over de wijnen van Egon Müller spreken zonder het te hebben over hun prijs. Alles wat door Egon wordt geproduceerd is zeer gewild, en wordt verkocht aan hoge tot extreem hoge prijzen. In het lijstje met de duurste wijnen ter wereld prijkt de Riesling Scharzhofberg Trockenbeerenauslese op de derde plaats. Op de traditionele wijnveiling in Trier in 2016 haalde de 2003 Trockenbeerenauslese een bedrag van 12.000€ zonder taksen, inclusief taks moest er 14.565€ voor neergeteld worden. Dit is dus de duurste witte wijn ter wereld.
Meer recent, in 2019, haalde de Scharzhofberg Kabinett Alte Reben 2018 in 6 liter fles 5.247,90€ op, en werd daarmee de duurste Kabinett ter wereld.

Lees ook: Weingut Egon Müller, Scharzhof (Saar): een onvergetelijk bezoek, aristocratische rieslingwijnen – deel 2

Bronnen:
Crushwineco.com
The World of Fine Wine: Genius Loci Scharzhofberg (Anne Krebiehl MW)
Mosel Fine Wines
The Legend of Scharzhofberg – in Wine Atlas of Germany (Dieter Braatz, Ulrich Sautter, Ingo Swoboda, Jancis Robinson)